Yasama, yürütme ve yargı organlarının birbirlerinden kesin bir şekilde ayrıldığı başkanlık sisteminde doğrudan halk tarafından seçilen başkan, hem hükümet hem de devlet başkanlığı görevini yürütür. Başkanlık sisteminin son derece önemli özellikleri bulunuyor. Daha iyi anlaşılması için başkanlık sisteminin özelliklerine gelin yakından bakalım.
1. Yürütme organının başı olması asli özelliklerinden sadece birisi
Tek kişilik olan yürütme organında sorumluluk başkana düşüyor. Kabine sistemi mevcut fakat üyeler meclise değil doğrudan başkana karşı sorumlular.
2. Başkan halk tarafından seçilir
Başkan doğrudan halk tarafından seçildiği için meşruiyeti tartışılamaz. Ayrıca başkanlık sisteminde başkan yasama organının da güvenine tabi değil.
3. Sistemin asli özelliklerinin yanında ek özellikler de mevcut
Bir kişinin hem yasamada hem de yürütmede görev alması kesinlikle yasak. Eğer bir meclis üyesi yürütme organında görev almak istiyorsa bulunduğu görevden istifa eder. Sistemde mevcut olan diğer bir özellik ise başkanın iç ve dış politikalara karşı yaptırımlarının parlamenter sistemle kıyaslandığında oldukça fazla olması.
4. Güçler ayrılığı sistemin olmazsa olmazlarından
Yasama, yürütme ve yargının bağımsızlığı kesin bir şekilde mevcut olduğundan birbirine müdahalesi söz konusu değil. Bunun için de başkanın yasama organını feshetme yetkisi bulunmuyor. Başkanlık sisteminde başkan yasama organını feshedemeyeceği gibi aynı zamanda çalışmalarına da müdahale edemez. Başkan veya sekreterleri meclis toplantılarına katılarak fikir veremezler ve kanun teklifinde bulunamazlar.
5. Başkanlık sisteminin diğer sistemlere göre avantajlı olduğu noktalar da var tabii!
Halk tarafından seçilen başkan, kazandığı prestij ve meşruiyet sayesinde görevi bitmeden görevden alınamıyor. Bu yüzden de görevinden alınma korkusu olmadan politikalarını rahatlıkla uygulayabiliyor. Bu konuda meclisin bir yetkisi bulunmuyor ve başkan görevi süresince yürütmenin sorumluluğunu taşıyor.
6. Başkanın halka karşı doğrudan sorumluluğu bulunuyor
Politik ya da yönetimsel anlamda bir sorun çıktığı zaman halkın muhatabı doğrudan başkan olduğu için halka hesap verilmesi gerekir. Halk ikna olmadığı takdirde de bir sonraki seçimlerde başkanı değiştirebilir. En demokratik özelliği ise halk sandığa gittiğinde karşısındaki adayı net olarak bilir, ona göre kararını vererek oy kullanır.
7. Bir de başkanlık sisteminin zayıf yönleri de var maalesef ki…
Sistem oldukça katı bir yapıya sahip. Seçim tamamlandıktan sonra yasama ve yürütmenin net bir görev süresi bulunuyor. Hem meclis hem de başkan doğrudan halk tarafından seçildiği için aynı meşruiyete sahip. Eğer mecliste muhalif bir çoğunluk söz konusu ise sistemin kilitlenmesi muhtemel olabilir.
8. İktidarın kişiselleşmesi ihtimali sistemin en büyük dezavantajlarından biri
Bu durumun olması elbette ki kesin değil. Seçilmiş olan başkanın uygulayacağı politikalara göre değişkenlik gösterebilir. Halk tarafından belirli bir süre için seçilen başkan, elinde bulundurduğu gücü kişiselleştirip despotik bir yönetim şekli sergileyebilir.
