Forer Etkisi, sirklerde insanlara karakter analizi yaptığını iddia eden ve bu anlamda çeşitli gösteriler yapan Barnum’a ithafen “Barnum Etkisi” olarak da adlandırılır. Yaygın olarak bilinen adıyla Barnum Etkisi, genel için etkili olan bir önermenin, bir grup insan tarafından üstlenilmesidir. Bunun en sağlam örneği ise falcılık müessesesinde görülür.
Barnum Etkisi, birbiriyle çelişen sözlerin bir arada verilmesi yüzünden, insanların kendilerine özgü bir açıklama yapıldığı izlenimi edinmelerine karşılık gelir.
Barnum’un şöyle bir sözü olduğu iddia edilir: “Her dakika bir enayi doğuyor.”
Barnum bu sözüyle insanların gündelik hayatlarında bastırmakta zorlandığı bir duygu olan “merak” üzerine gönderme yapıyor. Ancak gerçekten de böyle bir söz sarf edip etmediği ne kadar doğrudur bilinmez.
Bir psikolog olan Forer, 1948 yılında bir dersinde öğrencilerine bir kişilik ölçeği verir; sonrasında bir burç sayfasından aldığı aşağıdaki açıklamayı verip, öğrencilerinden bu açıklamanın onları ne kadar yansıttığını 1’den 5’e kadar değerlendirmelerini ister.
“Diğer insanların senden hoşlanmasına ve takdirine ihtiyaç duyuyorsun ama yine de özeleştirel olmaya eğilimlisin. Bazı kişilik zaafların olsa da, genelde bunların üstesinden gelebiliyorsun. Henüz kendi yararına kullanmayı başaramadığın, hatırı sayılır bir kapasiten var. Dışarıdan disiplinli ve denetimli biri gibi görünsen de, iç dünyanda endişeli ve güvensiz hisseden bir yanın var. Bazen, kararlarının ya da eylemlerinin doğru olup olmadığıyla ilgili, ciddi kuşkulara kapılıyorsun. Hayatında belli miktarda değişiklik ve çeşitlilik arıyorsun ve engellerle ya da sınırlarla yolun kesildiğinde mutsuz hissediyorsun. Bağımsız düşünebilen biri olmakla gurur duyuyorsun ve başkalarının düşüncelerini, tatmin edici kanıtlar yoksa kabullenmiyorsun. Ancak kendini diğerlerine çok keskin biçimde ifade etmeyi de, akıllıca bulmuyorsun. Bazen dışa dönük, cana yakın ve sosyal hissetsen de, kimi zaman içe dönük, sıkıntılı, çekingen duygulara kapılıyorsun. Bazı büyük isteklerin, gerçekçi olmaktan uzak.”
1. Beni hiç yansıtmıyor
2. Beni pek yansıtmıyor
3. Beni az çok yansıtıyor
4. Beni biraz yansıtıyor
5. Beni tamamen yansıtıyor
Sonuçlar ortalama 4.26 oranında çıkmış. Yani bu demektir ki, birçok öğrenci bu açıklamanın kendilerini yansıttığını düşünür
Üstelik Forer bu deneyi farklı senelerde pek çok öğrencinin üzerinde denese de sonuç hiç değişmedi.
Barnum Etkisi vs Plasebo Etkisi
Karşınızdaki insan size büyük bir kesime uyabileceğini düşündüğü bir şeyi söyler. Örneğin bu “Sen yalanı sevmiyorsun” gibi bir şey olabilir. Kişinin tepkilerine göre daha öznel yorumlarda bulunmaya başlanır. Bu noktada dinleyici beklenti içine girer, “Benimle ilgili her şeyi bildi” gibi bir yanılgıya düşebilir. Sonrasında söylenenlerin gerçekleştirilebileceği eylemler yaratır. Yani bir anlamda Barnum Etkisi akıllara Plasebo Etkisi’ni de getiriyor.
Kısaca, büyük ihtimalle fallarınızın doğru çıkmasının sebebi: Barnum Etkisi’dir!
Yararlanılan kaynak: 1.
