Uzaya gitmek, sadece Dünya’yı terk etmek değil, aynı zamanda günlük hayatın en basit alışkanlıklarından bile vazgeçmek anlamına geliyor. Yerçekimsiz ortamda yemek yemek, uyumak, hatta bir kalemi kullanmak bile özel çözümler gerektirirken, çamaşır yıkamak gibi sıradan bir iş tam anlamıyla imkânsız hale geliyor. Peki, astronotlar giysilerini nasıl temizliyor? İşin kirli sırrını açıklıyoruz: YIKAMIYORLAR. Bunun yerine kıyafetlerini yakıyorlar! Su gibi değerli bir kaynağı harcamamak için NASA, kirlenen kıyafetleri doğrudan Dünya atmosferine gönderip yok etmeyi tercih ediyor. Ancak bu yöntem ne kadar sürdürülebilir? Gelecekte astronotlar için çamaşır yıkamanın bir yolu bulunabilecek mi? İşte uzayda hijyenin sınırlarını zorlayan ilginç gerçekler…
Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki (ISS) astronotlar için çamaşır yıkamak neredeyse imkânsız
Çünkü su, uzayda en değerli kaynaklardan biri ve astronotlar terlerini, hatta idrarlarını bile geri dönüştürerek içmek zorunda! Ama suyu kirli çamaşırları temizlemek için harcamak? İşte bu NASA için hala çözülememiş bir problem.
Uzayda temiz kıyafet konusunda astronotların önünde iki seçenek var👇
Kıyafetlerini mümkün olduğunca uzun süre giymek. (Evet, terli spor kıyafetleriyle bile!) Kirlenince atmak. (Ama atılan kıyafetler çöpe gitmiyor, yakılıyor!)
NASA, astronotlara birkaç gün boyunca giyilebilecek kıyafetler veriyor ve bu kıyafetler haftada iki kez imha ediliyor. Peki nasıl? Kirli giysiler bir kargo kapsülüne dolduruluyor ve Dünya atmosferine geri gönderiliyor. Atmosfere giren kıyafetler, tıpkı bir meteor gibi yanıp kül oluyor!
“Uzayda kıyafetler o kadar da hızlı kirlenmez!” diye düşünebilirsiniz ama bir de şu detayı unutmayın: Astronotlar her gün iki saat egzersiz yapıyor! Yerçekimsiz ortamda kaslarını korumak için düzenli antrenman şart. Ve tahmin edin ne oluyor? Ter içinde kalıyorlar.
Eski astronot Leland Melvin, uzayda kıyafetlerin nasıl bir sorun yarattığını şöyle anlatıyor:
“Dünyada olduğu gibi uzayda da düzenli egzersiz yapıyoruz ama burada bir sorun var: Kullanılmış spor tişörtleri, şortlar ve sütyenler etrafta uçuşuyor! Kendinizi küçültüp bir şeyin yüzünüze çarpmasını engellemeye çalışıyorsunuz.”
Evet, uzayda bile çamaşır yıkamak yerine kirli kıyafetlerin havada süzülmesini izlemek zorundalar!
Kıyafetlerin kirlenince yakılması pek ekonomik ve pratik değil. Elbette bu konuda bazı çalışmalar yapılıyor
NASA yıllardır daha iyi çözümler peşinde. 2013’te, kokuyu engelleyen antibakteriyel kumaşlar üzerinde deneyler yapıldı. Hatta Japon astronot Koichi Wakata, 2009’da bakteri dirençli iç çamaşırını bir ay boyunca giydi ve sorun yaşamadığını söyledi.
NASA, çamaşır makinesiz çamaşır temizleme yöntemleri için 2021’de Procter & Gamble ile iş birliği yaptı
“NASA Tide” adlı bir deterjan geliştirildi ve su kullanımı minimumda tutularak temizleme deneyleri yapıldı. 2023’te ise “Tide Infinity” olarak adlandırılan yeni ürünlerin uzay koşullarına dayanıklı olduğu açıklandı. Yeni çamaşır makinelerinin sadece 4.5 kg çamaşır için 11 litre su kullanacağı söyleniyor ki bu, normal makinelerin harcadığı suyun yarısı kadar.
Ama burada kötü bir haber var: Astronotlar yine de geri dönüştürülmüş suyu içmek zorunda kalacak! Yani evet, terleri ve idrarları bir şekilde yine onlara geri dönüyor!
Uzayda çamaşır yıkamak hâlâ bir hayal. Ama NASA yeni yöntemler aramaya devam ediyor. Belki bir gün uzayda deterjanlı çamaşır yıkamak mümkün olacak! Ama o zamana kadar astronotlar çamaşır makinesine değil, ateşe güvenmek zorunda.
