Popüler kültür, dünya hakkında bizlere çoğu konuda bilgi sağlayabilir. Tarihi olaylardan tutun hayatın kendisine kadar birçok bilgiyi bu sayede öğrenmek mümkün. Buna rağmen popüler kültür içerisinde yer alan bazı bilgilerin aldatıcı olması da muhtemeldir. Popüler kültür bilgisinin hızlı üretilmesi ve yayılması buna sebep olarak gösterilebilir. Özellikle dizi ve filmler aracılığı ile dikte edilen bazı bilgiler bu hatalı paylaşımların en sık rastlandığı alandır. Antik Roma hakkındaki bazı temel bilgiler de şüphesiz bu durumdan nasibini alıyor. Peki Antik Roma hakkında bildiğimiz ve duyduğumuz şeyler gerçek mi?
Hazırsanız Antik Roma hakkında doğru bilinen yanlışlar nelermiş birlikte bakalım?
1. Julius Caesar gerçekten “sen de mi Brutus” sorusunu sordu mu?
Julius Caesar senatoda, senatör arkadaşları tarafından saldırıya uğrarken son bir darbe de yakın arkadaşı Brutus’ten gelmişti. Buna tepki olarak Sezar’ın ünlü “sen de mi Brutus?” sorusunu sorduğu iddia ediliyor. Peki, bu cümle gerçekten Sezar tarafından kuruldu mu yoksa popüler kültürün bir uydurması mıydı?
M.S. 2. yy’da Suetonius’un kaleme aldığı “On İki Sezar” isimli kitapta bu olayın aslına dair bilgiler paylaşılmış. Kitaba göre Sezar kendi cinayeti esnasında hiçbir şey söylememiş ve olduğu yerde hayatını kaybetmiştir. Başka bir kaynak olan Plutach ise (MS 1-2 yy) Lives adı verilen kitabında durumun benzer şekilde yaşandığını doğruluyor. Yani, Sezar’ın ölürken konuşmadığı ifade ediliyor.
2. Roma’nın gemileri, kürek köleleri tarafından mı çekiliyordu?
Popüler kültürün filmler aracılığıyla oluşturduğu bir diğer kanı ise gemi köleliği hakkında. Buna göre köleler; Roma’da sadece kürek çekmek ile sınırlandırılan bir görev üstlenmekteydiler. Genellikle zincir ve kamçılara vurularak zorlu şartlar altında çalıştırılmaktaydılar. 1959 yılı yapımı olan Ben Hur isimli filmde bu örneğe benzer birçok gönderme yapıldı. Filmde Roma’ya ait gemilerde köle olan kürekçiler çalıştırılmaktaydı.
Peki bu durum gerçeği yansıtıyor muydu? Tarihçi Alex von Tunzelmann, Guardian gazetesine verdiği bir demeçte bunun aksini iddia etti. Tunzelmann, Romalı kölelerin yüklü bir ücret karşılığında çalıştığını söyledi. Bunu tercih ederken de özgür bir seçimle bunu istediklerini ekledi. Dolayısıyla Roma’da kürek köleliğinin olduğunu tamamen reddetti.
3. Antik Roma şehri tamamen mermerden mi inşa edildi?
İnsanların Roma algısı, dünyanın birçok yerinde benzerdir. Roma şehrinin tamamen mermerden yapıldığını düşünürüz. Bu algı, özellikle Gladiator, Ben Hur ve Julius Caesar isimli filmler aracılığı ile oluşturuldu. Ancak birçok tarihçi aslında Roma’nın çeşitli yapı malzemeleriyle inşa edildiğini belirtiyor. Örneğin İmparator Nero’nun Roma’yı yakma hadisesini anlatan ifadeler de bu duruma kaynak olarak gösterilebilir. Sky History, “çoğu tuğla, ahşap ve betondan yapılmış evlerin hızlı bir şekilde yandığına” dair yaptığı paylaşım Roma’nın tamamen mermerden oluşmadığını kanıtlar nitelikte.
4. Roma tanrılarının isimleri aslında Yunan tanrılarının isimlerinin değiştirilmiş halleri miydi?
Ölümsüzler, Titanların Savaşı, Herkül ve Asteriks’in 12 Görevi isimli filmler ile yayılan bir popüler kültür iddialarından biri de bu. İddiaya göre Roma tanrılarının isimleri Yunan tanrılarından türetilme isimlerdi. Dolayısıyla Roma tanrılarının aslında köken olarak Antik Yunan’a dayandığı iddiası sıklıkla dile getirildi. Peki bu konu hakkında gerçek kaynaklar ne diyor?
Tarihçilere göre bu tam bir uydurma! Buna kanıt olarak Romalıların kendilerine ait olan tanrı hiyerarşisini incelemek yeterli olacaktır. Roma kendi tanrılarını kendi tarihsel bağlamı içerisinde oluşturmuş ve isimlendirmişti. Buna ek olarak Romalılar Yunanlara ait tanrı sisteminden daha karmaşık bir sisteme sahipti. Büyük tanrıların yanı sıra daha ufak tanrı ve tanrıçalara da ibadet ettiler.
5. Tüm Romalılar aynı dili mi konuşurlardı?
Roma’ya dair pop kültür aracılığı ile yapılan asılsız iddialardan birisi de buydu. Roma vatandaşları tek bir dil konuşup o dil üzerinden anlaşmazlardı. Evet, Latince geniş çevrelerce konuşulan bir dildi ancak bu toplumun tamamına ait bir dil değildi. Latince özellikle devlet ve askeri işler söz konusu olduğunda etkin olarak kullanıldı. Buna rağmen Roma İmparatorluğu’nun sınırları genişti. İçerisinde çeşitli kavimlerden gelen topluluklar yaşamaktaydı. Sonuç olarak bu topluluklar kendi dillerini konuşuyordu. Dolayısıyla The Eagle, Rome (Tv dizisi) Gladiator ve The Last Legion gibi filmlerde ciddi bir hata yapılıyordu. Bu filmlerde Roma’nın her karışında aynı dil konuşulmaktaydı ki bu tamamen bir uydurmaydı.
6. Roma’da herkes Toga mı giyerdi?
Popüler kültür filmler ve diziler aracılığı ile Roma’da herkesin toga giydiğini iddia etti. Özellikle Gladiator dizisi, Agora ve Pompei gibi filmler böyle bir algı yaratıyordu. Ancak bu durum başlı başına hatalı bir önerme. Roma’da herkes tek tip mantıkla toga giymezdi.
Toga yünlü ve çok parçalı olduğu için sadece zenginler tarafından giyilebiliyordu. Buna ek olarak toga sadece imparatorluk meselelerinde ve senatosunda tercih edilen bir giysiydi. Roma halkının çok ciddi bir kısmı toga giymezdi. Halk daha çok gelir düzeyine göre pamuktan, ipekten ve hatta basit kumaşlardan yapılan giysileri tercih etmekteydi.
7. Gladyatörler her zaman ölümüne mi dövüşürdü?
Diziler ve filmler ile yayılan asılsız bir popüler kültür iddiası daha! Gladyatörler amansız ve şiddetli savaşçılardı ama dövüşlerdeki asıl amaç ölümü sağlamak değildi. Gladyatörler, Lanistae ismi verilen tüccar eğitmenler aracılığı ile alınır, yetiştirilirdi. Bu savaşçılar savaştıkları oyun başına ciddi anlamda maddi gelir elde etmekteydi. Haliyle tüccar eğitmenlerde çok kazanırdı. Bu nedenle kimse gladyatörlerinin ölmesini istemezdi. Bu nedenle oyunlar genel olarak pes etme düsturu üzerine kuruluydu.
Gladiator, Spartacus ve Shadow of Rome (video oyunu) gibi eserler popüler kültürün bu asılsız iddiasının başlıca sahipleri.
8. Roma bir günde kurulmadı ama bir gecede yıkıldı iddiası ne kadar doğru?
Bu kısmen doğru kısmen yanlış bir ifade. Evet, Roma bir günde kurulmadı. Tarihsel süreç içerisinde yükselerek adından söz ettirdi. Bir gecede yıkıldığı iddiası ise tamamen popüler kültür uydurmalarından biri. Özellikle “Roma İmparatorluğu’nun Çöküşü” ve “Son Lejyon” isimli filmler aracılığı ile türetilen bu asılsız iddia ciddi kafa karışıklıklarına sebep oldu. Bu filmlere göre Roma, barbar kavimlerce saldırıya uğruyor ve bir gecede yok ediliyordu.
Roma İmparatorluğu’nun yok olmasına giden süreç gerçekte uzun bir dönemi kapsar. Roma’yı yavaş yavaş deviren etmenler bir değil çok fazla unsurun birleşimiydi. İklim, ekonomi, hastalıklar, siyasi ve askeri olaylar Roma’nın yıkım sürecine giden yolların taşlarını hazırlayan olaylardı. İmparatorluk önce doğu ve batı isimleriyle ikiye bölündü. Batı Roma İmparatorluğu MS 410 yılında Vizigot’lar tarafından yağmalanması ile yıkılış sürecine girdi. Doğu ise Osmanlı Devleti’nin bu imparatorluğa son vermesiyle tarih sahnesinden silinmiş oldu. Bu bilgilerden de anlaşılacağı üzere Roma bir gecede değil on yıllar süren bir dönem içerisinde yıkılmıştı.
9. Romalılar sadece beyaz tene mi sahipti?
Gladiator, Pompeii, Ben Hur ve hatta The Eagle filmlerini incelediğimizde ilginç bir duruma şahit olmaktayız. Bu filmlere göre Roma’nın geniş sınırları içerisine yayılmış bölgelerdeki herkes ezici olarak beyaz ten rengine sahip. Bu hem etnik hem de o dönemin DNA yapısı bakımından mümkün olmayan bir uydurma.
Peki Roma İmparatorluğu’nda etnisite ne durumdaydı? Roma’nın sınırları çok geniş bir alana yayılıyordu. Geniş olan bu sınırların içerisinde çeşitli ırk ve görünümlere ait insanlar yaşamaktaydı. Siyahilerden tutun, beyaz tenli Galyalılara ve daha esmer sayılacak Trakyalı halklara kadar nice örnek bulunmaktaydı. Roma şehri ise kozmopolit bir yapıda olmasının sebebini imparatorluğun başkenti olmasına borçluydu. Her renkten ve her ırktan insanın oluşturduğu bu genetik havuzun tek tip bir görünüm sergilemesi mümkün değildi. Sonuç olarak popüler kültürün Roma hakkındaki bu iddiası da asılsız!
Sinema ve tv alanında lisans ve yüksek lisans yapmış, ünlü bir film yönetmeni olmayı arzulamış ve daha sonra edebiyata gönül vermiş sonra da sinemaya küsmüş ama bir ara barışabilirmiş. Görenlerin en kısa zamanda görmezlikten gelmesi rica olunur.
