Para, bilindiği üzere bir ülkenin özgürlük ve egemenliğinin en büyük ifadelerinden biridir ve tarih boyunca da güçlenen, kendini güçlü hisseden, gerek şehir devletleri ve gerek ise diğer egemenlikler, bunu kendilerine ait para basarak ifade etmişler.
Kendi para birimine sahip her devlet doğal olarak kendi tarihini veya kültürünü yansıtacak figürleri, bu paraların tasarımında kullanmıştır. Biz de ilk bakışta kendini fark ettiren, kimisi sıfırlarını saymaya matematik bilgimizin yetmediği, kimisi esrar kokan, kendine has özellikleri ile dikkat çeken para birimlerini ve tasarımlarını listeleyelim dedik.
Zimbabve’nin 100 trilyon dolarlık banknotu
Zimbabve’nin II. Kongo Savaşı’na girmesinden hemen sonra ülkedeki hiperenflasyon, Kasım 2008’de zirve yaptı ve enflasyon yüzde 79,6 milyar oldu. Tam da bu sıralarda üzerinde 14 (yazıyla on dört) sıfır bulunan 100.000.000.000.000 Zimbabve Doları piyasaya sürüldü. Bugün bu, kâğıtta büyük, pahada küçük bu banknotu eBay’den 4,94 dolar kargo ücreti ödeyerek 0.90 dolara satın alabilirsiniz.
Almanya’nın ahşap banknotu
1. Dünya Savaşı’ndan sonra büyük bir finansal krizin içine giren Almanya, “acil durum parası” olarak resmi olmayan bir para birimi geliştirdi. Böylelikle, değeri oldukça düşen Alman Markı’nın yerine, ağaç ve alüminyum parçalarından oyun kartlarına kadar her şeyin üzerine baskı yaparak, para olarak kullanmaya başladılar. Özellikle günümüzün hipsterlerinin bayılacağı geyikli pastoral bir tasarıma sahip olan bu ahşap banknotu yine eBay’den yaklaşık 120 dolara satın alabilir, varsa koleksiyonunuza ekleyebilirsiniz.
Cook Adaları’nın 10 dolarlık banknotları
15 takımadadan meydana gelen Güney Pasifik ülkesi, Yeni Zelanda’ya bağlı olmasının etkisiyle geçmişte Yeni Zelanda Doları kullansa da, bugün Polinezya kültürünü yansıtan çok renkli ve canlı baknotlara sahip. Resimde görüldüğü üzere bu 10 dolarlık banknotta, köpekbalığına binen üstsüz bir kadın var. Tahmin edileceği üzere ülke sınırları haricindeki hiçbir dünya bankasının kabul etmediği bu parayı çok merak ederseniz, vizesiz gidebileceğiniz bu ülkede elinize alabilirsiniz.
Fiji’nin meteorlu gümüş madeni parası
2012 yılında, Fiji Cumhuriyeti’nin içinde “Neuschwanstein” adlı meteorun gerçek parçaları bulunduktan sonra çok yaratıcı bir şekilde 999 adet 10 dolarlık madeni para üretilmiş. Uzaktan bakıldığında şeker kutusunu andıran örnekleri de tabii ki koleksiyonerler tarafından hemen kapılmış.
Palau’nun hatıra madeni parası
Papua Yeni Gine’nin kuzeyinde bir okyanus ülkesi olan Palau, 2008 yılında, Aziz Bernadetta’nın Fransa’nın Lourdes kentindeki 150. doğum günü şerefine özel bir hatıra parası bastırdı. Bu paranın en orijinal yönü, üzerindeki özel bölmede Lourdes’ten gelen su bulunması. Palau’nun bu ilk icraatı değil.
Belarus’un hayvanlı banknotları
Dünyada birçok ülke, parasına basmak için tarihteki önemli kişileri seçerken, 90’larda Belarus, hayvanları kullanmayı tercih etmiş. Yukarıda bulunan 50 kopek’lik banknot bir sincabi, 1 rublelik banknotu bir tavşanı ve 3 rublelik banknotu ise bir çift kunduzu temsil ediyor. Diğer yüksek meblağlı banknotlarda ise kurt, vaşak, geyik, ayı ve bizon resimleri bulunuyor. Maalesef günümüzde bu sevimli banknotların geçerliliği yok.
Paskalya Adası’nın açılan kafalı madeni paraları
Paskalya Adası ise paralarını eğlenceli ve orijinal hale getirmek için değişik bir yol izlemiş ve ülkenin sembolü olan heykeller, onları üç boyutlu hale getiren bir sistemle paraların üzerine işlenmiş.
Tristan da Cunha’nın Concorde ısı kalkanlı madeni parası
Güney Atlantik Okyanusu’nda bir volkanik ada olan Tristan da Cunha, Concorde uçağının 20. yılı şerefine 2009 yılında özel bir hatıra parası bastırmış. Bu madeni paraların her birinde Concorde’un titanyum alaşımlı ısı kalkanından bir parça bulunuyor.
Dünyanın bilinen ilk banknotu
Bilinen en eski banknot, özel notlar niteliğinde -tahminen 1380’lerde- Çin‘in Tang Hanedanı tarafından kullanılmış. Avrupa’nın 17. yüzyılda banknotları kullanmaya başlamasından 300 yıl kadar önce kullanılmaya başlanan bu özel not kâğıtları (Çin’in Kuan notları), bugün dünyanın bilinen en eski banknotları konumunda.
Benin’in esrarlı 100 frankı
Dünyada esrarı gümüş madeni para üzerine basmayı ilk akıl eden Benin olmuş. Küçük bir Afrika ülkesi olan Benin’e ait bu paranın ilginçliği sadece bununla da sınırlı değil; paranın üzerinde bulunan yeşil hint keneviri motifinin üzerine parmağınızı sürttüğünüzde, parada bulunan sentetik katkı maddeleri ortama esrar kokusu yayıyor. Bu proje ilk kimin aklına geldi, “hangi kafayla” kabul edildi tabii biz de sizin kadar merak ediyoruz.
Zaire’nin Mobutu banknotları
1997 yılında Afrika ülkesi Zaire (bugünkü adıyla Demokratik Kongo Cumhuriyeti), ülkenin diktatör lideri olan Joseph Mobutu’nun rejimini yıktı. Fakat yeni yönetim, yeni para bastıracak finansal gücü olmadığı için -ironik bir şekilde- eski rejimin banknotlarını kullanmaya devam etme kararı aldı ve müthiş bir yaratıcılık örneği göstererek eski lider Mobutu’nun kafasını paraların üzerindeki kaldırdı.
Moğollar’ın konuşan parası
Moğolların 2007 yılında piyasaya sürdüğü 500 tuğriklik madeni para, “Money talks / Para konuşur” sözünü birebir hayata geçiriyor. Üzerinde eski Amerikan Başkanı John F. Kennedy’nin resmi bulunan parada bir de ufak düğme var. Bu düğmeye basıldığında, başkanın, 26 Haziran 1963 tarihinde Batı Berlin’de yaptığı konuşmada söylediği ünlü “Ich bin ein Berliner” sözü duyuluyor. Sıradan bir madeni paradan ziyade oyuncağa benzeyen bu paralar, piyasaya sürülür sürülmez kartal gözlü koleksiyoncular tarafından süpürülmüş.
5 pound değil, “Best” pound
Bu 5 poundun özelliği, üzerinde Manchester United’ın Kuzey İrlandalı futbolcusu George Best’in resminin ve imzasının bulunması. Futbolcunun Kasım 2005’teki ölümü üzerine 2006 yılında Ulster Bankası tarafından basılan banknotla futbolcu ölümsüzleştirilmek istendi.
Dünyanın en “büyük” banknotları
Bu banknotlar 1998 yılında Filipinler Merkez Bankası tarafından Filipinler’in 100. yılı şerefine üretildi. 21 santim genişliğe, 35 santim uzunluğa sahip bu paralar, dünyanın en büyük parası olarak Guinness Rekorlar Kitabı‘na da girdi. Sadece koleksiyonerlere sunulan bu paralar, açılış fiyatı olan 180.000 pesodan, yani 4.175 dolardan alıcı buldu.
Fildişi Sahilleri’nin mamut fosilli madeni parası
Fildişi Sahilleri’nin 1000 franklık bu madeni paralarının üzerinde gerçek mamut fosillerinden parçalar bulunuyor.
“Şaşkın bakışlı eski bakan” banknotu
Ülkedeki yüksek enflasyon nedeniyle paraların nominal değerlerinin çok yüksek olduğu Endonezya’da en büyük banknot 100.000 rupiah’ın değeri yaklaşık 8 dolara denk geliyor. Yukarıda resmi olan 20.000 rupiah üzerine resmi basılan kişi, ülkenin eski Eğitim ve Kültür Bakanı Ki Hadjar Dewantara’dır ve yüzündeki şaşkın ifade oldukça gariptir.
Zambiya’dan 2000 Sidney Olimpiyatları hatırası
2000 Sidney Olimpiyatları için hatıra olarak basılan bu madeni paralar 1 ons gümüş kullanılarak elde edilmiş. Bu biçimsiz paralar aslında Avustralya ve Zambiya haritalarının birleşimini temsil etse de iki ülke de aynı boyutta resmedildiği için bunun farkedilmesi son derece zor.
“Happy birthday kralım!”
1987’de Tayland bankası, Kral Rama IX’in 60. doğum günü dolayısıyla 60 bahtlık özel banknotlar çıkardı. 16×16 cm boyutundaki bu kare banknotlar, aynı zamanda dünyanın en büyük banknotları arasında da yer alıyor.
Toplama kampı parası
Naziler tarafından üretilen bu banknot, günümüzde Çek Cumhuriyeti sınırlarında bulunan Theresienstadt Toplama Kampı’nda kullanılmak amacıyla basıldı. Kızılhaç’a karşı propaganda amacıyla kullanılması planlanan 10 kronluk bu banknotların ne bir değeri vardı ne de kullanıldılar.
Korku filmi gibi banknot
Banknotların da çoğunlukla ülkede yaşanan olaylara yer evren Almanya, bir çılgınlık yapıp 50 pfenniglik banknotun üzerinde yukarıda görüldüğü üzere değişiklik yapmış.
Macaristan’ın 100 milyon milyar pengo banknotu
Macaristan’ın eski para birimi olan Pengo, şimdiye kadar yüksek enflasyondan en çok etkilenen paralardan biridir. 1946 yılında, Macar bankası 100 milyon milyar, yani 100.000.000.000.000.000 pengoluk banknotları piyasaya sürdü. Göze aşırı büyük bir meblaymış gibi gelen bu paranın değeri sadece 20 sente eş değerdi. 1.000.000.000.000.000.000.000’lik banknotu da hazırda bekleten Macar bankası, bu parayı piyasaya sürmeden -Temmuz 1946’da- para birimini “forint” olarak değiştirdi.
Yugoslavya’nın 500.000.000.000 dinaralık banknotu
Eski Yugoslavya, dağılma dönemi olan 1989’dan 1994’e kadar hep artan enflasyonun etkisinde olmuştur. 1988 yılında en yüksek nominal değer 50.000 dinara iken, 1994 yılında bu 500.000.000.000 dinara olmuştur.
Fok ve mors derisine basılan para
Rus Amerikası olarak bilinen koloni Alaska’da Rusya-Amerika arası kürk ticareti yapan şirket tarafından üretilen bu para, 1816-1867 yılları arasında kullanılmıştır. Fok ve mors derilerinden elde edilen parşömenlerin üzerine basılan bu paraların nominal değerleri ise 10, 25, 50 kopek ve 1, 5, 10, 25 rubleydi.
İsrail’in Einstein’li banknotu
1952’te İsrail’ in ilk başbakanı David Ben-Gurion, Albert Einstein’a, paralarının üzerinde resminin bulunmasını teklif etti. Einstein teklifi reddetse de İsrail yine de Einstein’ı onurlandırmak istedi ve 1968’de İsrail Merkez Bankası ilk para birimleri olan lirotu yaratırken 5 lirotun üzerinde Einstein’a yer verdi.
