Geçtiğimiz yıl 5 Aralık’ta hayata veda eden Nelson Rolihlahla Mandela, ya da halkın deyişiyle “Madiba” yaşasaydı bugün 96 yaşında olacaktı.
Değil 95 yıl, asırlara sığmayacak hayat hikâyesiyle bir ulusun kaderini değiştiren Mandela 40 yıl önce tek hayalini şu sözleriyle açıklamıştı:
Tüm insanların uyum içinde birlikte yaşadıkları ve eşit haklara sahip oldukları demokratik ve özgür bir toplum hayali hiç aklımdan çıkmıyor. Uğrunda yaşadığım ideal bu ama gerekirse bunun için ölmeye de hazırım.
Dünyanın en büyük özgürlük savaşçılarından Madiba’nın hayatının dönüm noktalarını listeleyelim ve Nelson Mandela kimdir sorusuna yanıt bulalım istedik.
1918 – Güney Afrika’nın Doğu Cape eyaletinde doğdu
Nelson Mandela, 1918 yılında, Güney Afrika’nın Doğu Cape eyaletinde küçük bir köyde doğdu. Dedesi Thembu aşiretinin kralı, babası ise kabile şefiydi. Güney Afrika’da aşirette çağrıldığı takma adla “Madiba” diye bilinir. Rolihlahla Dalibhunga adıyla doğdu; ancak öğretmeni kendisine, İngilizce “Nelson” ismini verdi. Annesi Hristiyan Metodist mezhebine bağlı olduğundan, Metodist yatılı okullarda okuduktan sonra Fort Heyr Üniversitesi’ne girdi. Burada okurken siyasi olaylara karıştığı için okuldan uzaklaştırıldı. Bir süre ara vermek zorunda kaldığı eğitimini 1942’de Vitvaterstrand Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirerek tamamladı. Ülkenin ilk siyah avukatı unvanını aldı.
1943 – Afrika Ulusal Kongresi’ne katıldı
Yerli halkın beyazlara karşı hak mücadelesini savunan Afrika Ulusal Kongresi’ne (ANC) ilk kez 25 yaşındayken ve eylemci olarak 1943 senesinde katıldı. Daha sonra ANC Gençlik Kolu’nu kurdu ve başkanlığını üstlendi.
1944 – İlk eşi Mase ile evlendi
İlk eşi Evelyn Mase ile 1944 yılında evlendi. Üç çocuk sahibi olan çift 1957 yılında boşandı.
1956 – Vatan hainliğiyle suçlandı
1950’li yıllara gelindiğinde ırk ayrımcılığı etkisini göstermeye başlamıştı. Nelson Mandela, Afrika Ulusal Kongresi’nde etkin rol almaya başladı. Daha militanca bir örgütlenmeyi savunan Mandela, defalarca tutuklandı, siyasi faaliyetlerde bulunması yasaklandı. Beyazların ve siyahların beraber yaşadığı bir Güney Afrika hayalini paylaşan Güney Afrikalı komünist beyazlarla yakınlaştı. Mandela, 1956 yılında 155 eylemciyle beraber en ağır düzeyde vatana ihanetle suçlandı ama hakkındaki suçlamalar, dört yıl süren duruşmaların ardından düştü.
1958 – İkinci eşi Madikizela ile evlendi
Mandela, 1958 yılında Winnie Madikizela’yla evlendi. Ancak ANC’nin 1960 yılında yasadışı ilan edilmesiyle, diğer parti üyeleriyle beraber saklanmak zorunda kaldı.
1962 – Tutuklandı, beş yıl hapse mahkûm edildi
Irk ayrımcılığı giderek daha fazla hissedilmeye başlandı. 1960 yılında 69 siyahın polis tarafından öldürüldüğü Sharpeville Katliamı bir dönüm noktası oldu. Bu olay, barışçı direnişin de sonunu getirdi. O sırada ANC’nin başkan yardımcısı olan Mandela, ordu ve hükümet hedeflerine karşı silahlı mücadele başlattı, ANC’nin silahlı kanadını kurdu. Bir süre sonra hükümeti devirmeye ve halkı kışkırtmaya çalışmakla suçlanarak tutuklandı ve hapse atıldı.
1964 – Ömür boyu hapis cezası ve 18 yıl Robben Adası
Nelson Mandela, 1964 yılının kışında, 46 yaşındayken ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. 1982 yılında Pollsmoor Hapishanesi’ne nakledilinceye dek, Cape Town açıklarındaki Robben (Fok) Adası’nda tam 18 yıl yaşadı.
1990 – Madiba 28 yıl sonra serbest
Bu arada sürgünde olan eski mücadele arkadaşı Tambo, 1980 yılında Mandela’nın serbest bırakılması için uluslararası bir kampanya başlattı. Baskılar 1990 yılında sonuç verdi, Güney Afrika hükümeti, sonuçta işbirliği yapabileceği tek siyah liderin Nelson Mandela olduğunu idrak etti. Dönemin Güney Afrika devlet başkanı F.W. de Klerk, ANC’ye konan siyaset yasağını kaldırdı, Mandela serbest bırakıldı ve Güney Afrika’da tüm ırkları temsil eden bir demokrasi kurulması için görüşmeler başladı.
1992 – Atatürk Barış Ödülü’nü reddetti
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti tarafından kendisine verilmesi kararlaştırılan 1992 yılı Atatürk Barış Ödülü’nü “Türk hükümetine yönelik insan hakları ihlali suçlamaları” nedeniyle kabul etmedi.
1993 – Nobel Barış Ödülü’nü kazandı
O dönemde Mandela, 1992 yılında adam kaçırma ve ikinci derece fiili saldırıda bulunmakla suçlanan ikinci eşi Winnie’den boşandı. Mandela ve F.W. de Klerk Aralık 1993’te Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü.
1994 – Seçimi kazanarak ilk siyah cumhurbaşkanı oldu
Nelson Mandela’yı özel kılan, birçoklarının kendisini ayrı bir yerde görmesine yol açan yanı, ırk ayrımı güden eski yönetime karşı kırgın, buruk ifadeler kullanmamasıydı. Mandela, verdiği bir röportajda bağışlayıcı bir tutuma nasıl vakıf olduğunu şu sözlerle anlatıyordu. “Eğer onları affetmezsek, kırgınlık ve intikam duyguları hep var olacaktır. Biz ise, geçmişi unutalım, şimdiye ve geleceğe bakalım ama geçmişte yaşanan acımasızlıkların da bir daha yaşanmasına asla izin vermeyelim diyoruz.”
1998 – Üçüncü eşi Machel ile evlendi
Mandela, 80. doğum gününde Graca Machel’le üçüncü evliliğini yaptı.
1999 – Liderlikten çekildiğini açıkladı
Hükümet işlerinde sorumluluğu yardımcısı Thabo Mbeki’ye bırakırken, kendisi daha sembolik roller üstlenmeye başladı ve uluslararası arenada Güney Afrika’nın yeni imajının inşasına ağırlık verdi. Bu bağlamda ülkedeki çokuluslu dev şirketleri yatırımlarını sürdürmeye ikna etti.
2007 – ‘Akil adamlar’ grubunu oluşturdu
89. doğum gününde dünyanın en zor sorunlarının çözümünde danışmanlık yapacak “Akil Adamlar” grubunu oluşturdu. Son yıllardaki belki de en dikkate değer kampanyası, oğlu Makgatho’nun 1995’te ölümünden sonra oldu. Mandela, AIDS salgını konusundaki tabuların hâlâ hakim olduğu ülkede oğlunun AIDS nedeniyle öldüğünü açıkladı ve Güney Afrikalıları AIDS’in “normal bir hastalık olduğunu kabullenmeye, bu hastalığı konuşabilmeye” çağırdı.
2010 – Dünya Kupası’nın kapanış töreninde yer aldı
Nelson Mandela son olarak 2010 Dünya Kupası’nın kapanışında halkıyla buluştu.
2011 – Göğüs enfeksiyonu geçirdi
Ciddi bir göğüs enfeksiyonu geçiren Mandela, bir yıl sonra da karın bölgesindeki rahatsızlıkla bağlantılı olarak kontrolden geçmişti. 2012’nin sonlarında yine hastaneye kaldırılan Mandela’nın safra kesesi ameliyatı olduğu açıklandı. Mandela o günlerde zamanının neredeyse tamamını, doğduğu yerin yakınlarındaki Qunu köyünde geçirdi.
2013 – Hayata veda etti
Mandela 5 Aralık’ta hayata veda etti. Güney Afrika Devlet Başkanı Jacob Zuma, Mandela’nın ölümünü devlet televizyonundan duyurdu. Zuma, yaptığı açıklamada “Mandela’nın evinde, huzur içinde öldüğünü” söyledi.
Joan Baez Bonusu
Sadece ülkesinin değil, Kara Kıta’daki tüm ülkelerin ve dünyadaki tüm siyahilerin umut ışığı olan Mandela hakkında kitaplar yazıldı, filmler çekildi, şarkılar söylendi. İşte bu şarkıların Mandela’yı en güzel anlatanlarından biri…
