Gökyüzü, insanlık tarihi boyunca hem bilimsel merakın hem de kültürel ilhamın en güçlü kaynaklarından biri olmuştur. Eylül ayı ise bu anlamda gökyüzü tutkunlarına adeta bir şölen sunuyor. Hem gezegenlerin burçlardaki konum değişimleri hem de yılın en dikkat çekici gök olaylarından bazıları bu ay bizleri bekliyor. Ay tutulmasından ekinoksa kadar, bu ay gökyüzünde nadir rastlanan özel anların yaşanacağı bir dönem olacak. Bu olaylar aynı zamanda gökyüzünü anlamak ve evrenle bağ kurmak isteyenler için de büyük fırsatlar barındırıyor. Gezegenlerin parlaklıkları, konumları ve gözlemlenebilirlik durumları değişiyor. Listedeki gökyüzü olaylarını Türkiye’den rahatlıkla izleyebilirsiniz. İşte eylül gökyüzü olayları…
Eylül ayında gezegenler
Eylül ayı gökyüzü meraklıları için hem sakin hem de sürprizli geçecek diyebiliriz. Gezegenlerin konumları, parlaklıkları ve gözlem koşulları değişirken, ay ortasında ve sonunda çok özel gökyüzü olaylarına da tanık olacağız.
Merkür: Ayın ilk yarısında Aslan’da, ikinci yarısında ise Başak burcunda ilerleyecek. Ama ne yazık ki bu ay Ankara’dan görülemeyecek. Yani Merkür meraklıları biraz sabretmek zorunda.
Venüs: Ayın ilk günlerinde Yengeç’te, sonra Aslan’a geçiyor. Sabah gökyüzünde kısa süreliğine kendini gösterecek. Ankara’dan 04:52 ile 06:11 arasında izlenebilir. Yani erken kalkanlar için gökyüzünün parlak sabah yıldızı yine göz kırpıyor olacak.
Mars: Başak burcunda sabit kalıyor ama bu ay da Ankara’dan gözlemlenemeyecek. Mars hayranları için küçük bir hayal kırıklığı olabilir.
Jüpiter: İkizler’de konumlanıyor ve ay boyunca göz kamaştırıcı bir parlaklığa sahip olacak. Ankara’da 02:00’den sabah 06:11’e kadar izlenebilir. Özellikle sabaha karşı gökyüzünde devasa bir fener gibi parlayacak.
Satürn: Ayın büyük kısmında Balık burcunda, son günlerde ise Kova’ya geçiyor. Ankara’dan akşam 20:15’ten sabaha kadar rahatlıkla izlenebilir. Teleskopla bakıldığında halkalarını görmek unutulmaz bir deneyim olacaktır.
Uranüs: Boğa burcunda ilerliyor. Gece yarısından sonra 23:49 ile 05:23 arasında gözlemlenebilir. Bu ayın 6’sında retro hareketine başlayacak, yani gökyüzünde geri gidiyormuş gibi görünecek.
Neptün: Balık burcunda kalıyor ve 21:13 ile 05:11 arasında gözlemlenebilir. Bu ayın sürprizi ise 23 Eylül’de karşı konumda olacak.
Eylül ayının en dikkat çekici gökyüzü olayıyla başlıyoruz: Tam Ay tutulması! Ay, tutulma başladığında Birleşik Krallık ufkunun üzerinden yeni yeni yükseliyor olacak. İlginçtir ki tutulmanın “gerçek zirvesi” 19:11’de yaşanıyor, ama o sırada Ay hâlâ ufkun altında. Biz ise Ay’ı gökyüzünde 19:33 civarında en karanlık, en büyüleyici hâliyle yakalayabileceğiz. Ay, Dünya’nın gölgesinden tamamen çıkana kadar gökyüzünde kırmızımsı bir renge bürünecek ve bu büyülü görüntü yaklaşık 21:55’e kadar sürecek.
Peki neden kırmızı görünüyor? Çünkü Dünya’nın atmosferi, Güneş ışığını kırıyor ve bu kırılan ışık Ay’a ulaşıyor. Aynı gün batımında gökyüzünün kızarması gibi bir etki düşünün, ama bu kez Ay’ın yüzeyinde.
Eğer tutulmayı net şekilde görmek istiyorsanız, ufka yakın yüksekte ve doğuya doğru açık bir manzara bulmanız şart. Ay düşükten yükseleceği için ağaçların, binaların görüşünüzü engellemesine izin vermeyin.
Bu muhteşem olay sadece Avrupa’dan değil; Asya’nın büyük bir bölümünden, Rusya’dan, Avustralya’dan ve Doğu Afrika’dan da izlenebilecek. Orta Doğu ve Orta Afrika’da ise daha kısıtlı ama yine de büyüleyici bir görüntü sunacak.
19 Eylül: Venüs’ün Ay tarafından örtülmesi
Bu kez gökyüzünde adeta bir saklambaç oyunu var! Venüs, kısa bir süreliğine Ay’ın arkasına gizlenecek. Bu olaya “Ay örtülmesi” deniyor ve nadir rastlanan, gözlemlemesi keyifli bir olaydır.
Türkiye saatiyle 12:55’te Venüs, Ay’ın arkasına geçecek. Ardından yaklaşık 14:14’te tekrar ortaya çıkacak. Yani iki saatlik bir kaybolma-ortaya çıkma gösterisi olacak. Bu örtülme; Afrika’dan, Batı Rusya’dan, Kanada’dan, Asya’dan ve Avrupa’nın pek çok yerinden görülebilecek. Eylül gökyüzü olayları yazımıza devam ediyoruz.
21 Eylül’de Satürn “karşıt konum”a ulaşıyor. Bu, gökyüzünde Güneş’in tam karşısında olması demek. Sonuç? Satürn, tüm yıl boyunca olabileceği en parlak hâline ulaşacak! Yani gökyüzünde çıplak gözle bile rahatlıkla görülebilecek.
Eğer astrofotoğrafçılığa merakınız varsa bu geceyi kaçırmayın. Satürn’ün halkalarını güçlü bir teleskopla görebilirsiniz, üstelik fotoğraflar için mükemmel bir fırsat olacak.
Aynı gün bir de kısmi Güneş tutulması gerçekleşiyor ama bu sadece Yeni Zelanda, Antarktika ve Güney Pasifik Okyanusu’ndan izlenebilecek.
22 Eylül: Sonbahar ekinoksu
Takvim yapraklarını işaretleyin çünkü 22 Eylül, yılın önemli dönüm noktalarından biri: Sonbahar ekinoksu! Türkiye saatiyle 21:20’de (19:20 BST) gerçekleşecek olan bu olayda Güneş, Dünya’nın ekvatoruna tam dik açıyla ışık gönderiyor. Yani geceyle gündüz neredeyse eşit uzunlukta olacak.
Ekinoks aynı zamanda kültürel olarak da özel. Çünkü bu tarihe en yakın dolunaya “Hasat Ayı” denir. Eskiden çiftçiler, bu dolunayın sağladığı uzun gece ışığında tarlalarda geç saatlere kadar çalışıp mahsullerini toplarlardı. Bir nevi gökyüzünün tarıma katkısı diyebiliriz.
Eylül gökyüzü olayları listemizin sonuna geldik. Ve son olarak Neptün sahneye çıkıyor! 23 Eylül’de o da tıpkı Satürn gibi karşıt konuma ulaşıyor. Bu da onun yıl boyunca en parlak hâli demek. Ama bir fark var: Neptün, çıplak gözle görmek için hâlâ fazla sönük. Yani güçlü bir teleskop gerekiyor.
Eğer doğru ekipmana sahipseniz bu, mavimsi dev gezegeni yakalamak için en iyi zaman olacak.
