ListeList
  • Ana Sayfa
  • Gündem
  • ListeList Özel
  • Alışveriş
  • Yaşam
  • Sinema
  • Seyahat
  • Diğer
    • Edebiyat
    • Sağlıklı Yaşam
    • Kadın
    • İş Yaşamı
    • Tiyatro
    • Hayvansever
    • Spor
    • İstanbul
    • Koronavirüs
    • Tarih
    • Müzik
    • Astroloji
    • Ekoloji
    • Tasarım
    • Dizi
    • Oyun
    • Teknoloji – Bilim
    • Yeme – İçme
    • Pürtelaş
    • Testler
    • Video
  • Yazı Gönder
Sonuç bulunamadı
Tüm sonuçları görüntüle
  • Ana Sayfa
  • Gündem
  • ListeList Özel
  • Alışveriş
  • Yaşam
  • Sinema
  • Seyahat
  • Diğer
    • Edebiyat
    • Sağlıklı Yaşam
    • Kadın
    • İş Yaşamı
    • Tiyatro
    • Hayvansever
    • Spor
    • İstanbul
    • Koronavirüs
    • Tarih
    • Müzik
    • Astroloji
    • Ekoloji
    • Tasarım
    • Dizi
    • Oyun
    • Teknoloji – Bilim
    • Yeme – İçme
    • Pürtelaş
    • Testler
    • Video
  • Yazı Gönder
Sonuç bulunamadı
Tüm sonuçları görüntüle
ListeList
Sonuç bulunamadı
Tüm sonuçları görüntüle

Ana sayfa » Genel » Terkedilmiş Akıl Hastanesi Koridorlarında Amerika’dan Osmanlı’ya Delilik

Terkedilmiş Akıl Hastanesi Koridorlarında Amerika’dan Osmanlı’ya Delilik

Engin Özer Yazar: Engin Özer
5 Ocak 2015
Kategori: Genel
Google Haberler'de ListeList'e Abone OlGoogle Haberler'de ListeList'e Abone Ol
0
Share on FacebookShare on Twitter

Batıda 19. yüzyılda adeta bir moda akımı gibi birbiri ardına akıl hastaneleri açılmış. Bunda psikiyatri biliminin profesyonel şekilde yapılmaya başlanmasının etkisi büyük. Bugün çoğu terk edilmiş olan bu hastaneler ıssız avluları, tekinsiz koridorları ve duvarlarına hapsolup kalmış çığlıklarıyla bir gerilim filmi setini andırıyor.

Karşımıza çıkan bu etkileyici görsellere ülkemizin kökleri Osmanlı’ya kadar dayanan ilk akıl hastanesi Toptaşı Bimarhanesi ve şamanizm geleneklerimizin deliliğe bakışını da ekledik.

Buffalo State Hastanesi, NY

akil hastanesi
Deliliğin tarih boyunca lanetlenmişlik, cadılık, öcü, öteki tarafla iletişim halindeki gibi algılarının sebebi sadece Hollywood sineması değil. Kurandan iki ayet tırtıklayarak gişe garantili cinli, perili filmleri keşfeden Türk sineması hiç değil. Dolayısıyla o filmlerde gözlerini belertip, ani çığlıklar – bir anda susmalar ve histerik kahkahalar kombinasyonunda oyunculuk kasan dandik artistler hiç hiç değil.

Hudson River State Hastanesi, hastaların diş fırçaları

akil hastanesi 3
Geçen yüzyıla ait olsalar da aslında modern zaman disiplin ve düzenine sahipler. Çünkü delilik çağlar boyunca hep zincirlenmiş. Delileri zincire vurmayıp onlara toplumda sağlam payeler veren bizden başka ırk var mı bilmiyoruz. Cidden bak. Eskiden çok tatlı bir toplulukmuşuz. Ama çok çok eskiden. Türkler olarak Anadolu’ya girmeden önce biliyorsunuz şamandık.

Şamanizmde deli, cadı değil cemaat lideri kanaat önderi gibi

Schamane während Feuer Zeremonie bei Kyzyl, Tuva, Russland
Şamanlık hayatı doğa olaylarının şekillendirdiği, doğaya bağlılığın ve saygının Greenpeace x 1500 olduğu çok şahane bir inanış. Şamanlar delilerin üst tarafla, yani gökler katındaki yağmurları yağdıran, fırtınalar çıkartanlarla iletişim kurabildiklerine inanmışlar. Delilerin tuhaf sesler çıkarmalarını değişik hareketler yapmalarını bu şekilde sebeplendirip onlara saygı duymuş, ellerine asalar verip, süslemiş püslemişler. Aslında durumdan biraz tırsmışlar da diyebiliriz.

Yani şamanizmde deliler bir nevi kanaat önderi, cemaat lideri statüsüne gelmişler. Eğer beyindeki hasar kalıtsalsa ,mesela delinin oğlu da rahatsız olarak dünyaya gelmişse, bu yeteneklerin babadan oğula aktarıldığı inancıyla çocuk büyüdüğünde ona da büyücü ve doğayla iletişim kurabilen kutsal varlık payesi verilirmiş. Böylece delilerle içiçe kardeş kardeşe güzel bir hayat kurulmuş.

Osmanlı’da deliler ve Toptaşı Bimarhanesi

toptasi bimerhanesi
Avluda gramofon eşliğinde oynayan deliler

Türkiye’de modern psikiyatrinin başlangıcı 1873 yılında Süleymaniye Bimarhanesi’nin Üsküdar Toptaşı’na taşınması olarak kabul ediliyor. Toptaşı Bimarhanesi, tüm hastaları ve personeliyle birlikte 1927 yılında Bakırköy‘e devredilene kadar Osmanlı ve Cumhuriyet’in en büyük akıl hastanesi olarak hizmet vermiş.

Batı gören Osmanlı bürokratının serzenişleri

Toptasi Bimarhane
Toptaşı Bimarhanesi erkek hastalar

Tanzimatla birlikte batıya daha sık seyahatler yapan Osmanlı devlet erkanı gördükleri uygulamalardan hayli etkilenirler. Seyahatname-i Londra* adındaki, bir Osmanlı bürokratının aslen 1 Mayıs 1851’de açılışı yapılacak olan Londra Uluslararası Sanayi ve Hammadde Fuarını gezip görmek amacıyla kaleme aldığı yazının, akıl hastaneleriyle ilgili bölümününe bakalım:

…Bununla birlikte delilere zerre kadar eziyet ve sıkıntı verilmiyor. Kendilerine iyi muamele yapıyorlar ve yeme içme ve eğlenmelerine çok özen gösteriyorlar. Ayrıca bunlara tiyatro oyunları gösteriliyor, türlü hokkabazlıklar yapmalarına müsaade ediliyor. Her gün bunların başlarına soğuk sular dökerek dimağlarındaki harareti gideriyorlar. Önlerine tavla, dama, satranç gibi oyun takımları koyarak istedikleri oyunu oynatıyorlar. Bazen çay ve şerbet gibi şeyler kaynatıp verirler.

Yakılmış ölülerin sahipsiz külleri, Oregon State Hastanesi

akil hastanesi 2
Bürokratların yazdıklarından edinilen ortak izlenim batının sağlık konusunda Osmanlı’dan çok daha ileride olduğu yönündedir. Osmanlı’da tabii ki tımarhaneler vardır ama bunlar hastaları daha çok kapalı tutma ve izole etme üzerine işlev görür. Osmanlı’da tımarhaneleri gezen batılıların yazdıkları ise bizim bürokratların hayranlık kelimelerinin tersine daha çok dehşet belirten tanımlar olmuş.

Güzellik salonu, Trenton State Hastanesi

akil hastanesi 44
1838 yılında Avrupa’daki hastaneleri gezerek İstanbul’a kadar gelen Amerikalı doktor Pliny Earl, Süleymaniye Bimarhanesini ziyarete eder. Yazdıkları daha çok delilerin zincirlenmesine olan şaşkınlığı üzerinedir. Earl, hastanede kırk yıldan fazladır kalmış olduğu söylenen bir hastayı şu şekilde tarif eder:

… saçları tam anlamıyla karışık lüleler halinde oldukça sık bir biçimde boynundan ve omuzlarından dökülüyordu. Kafası meşhur “David’in Habil’in ölümünü düşünen Kabil” resmindeki Kabil figürünün gerçeği olabilecek eşsizlikteydi.*

Terk edilmiş hasta bavulları, Bolivar State Hastanesi

akil hastanesi 7
Pliny Earl tarifine şöyle devam ediyor: Dört uzvu da yerde olacak şekilde çömelmiş, dizleri ve dirseklerine dayanmış bir şekilde kafasını ve ellerini içinde hâlâ canlı közler bulunan mangala tutuyordu. Kendisine yöneltilmiş olsun ya da olmasın söylenen her şey kocaman kafasını yavaşça döndürmesine ve korkunç yüzünü daha doğrudan göstermesine neden oluyordu. Dementia’nın (psikoz) çarpıcı bir örneği idi.*

Deli gömleği, Logansboard State Hastanesi

asylum5
Aslında insanın aklı o hep anlatılan akıl hastalarını musiki yoluyla tedavi etme yoluna giden Osmanlı’ya gidiyor. Fatih Sultan Mehmet’in oğlu ve 13. Osmanlı Padişahı II.Beyazıd’ın 1488’de Edirne’de kurduğu Darüşşifada bu yöntem benimsenmiş hatta daha sonraları 1888’de Amerika’daki Philedelphia hastanesinde benzer bir model kullanılmış.

Hasta elbiseleri, Clarinda State Hastanesi

akil hastanesi 8
Edirne’de de o dönem hastanede kullanılan kase, kavanoz, şişe, nimten (Kısa gömlek) cerrahlar ve hastalar için pamuklar, hizmetçiler için önlük, gecelik entari gibi kayıtlar bulunuyor.

Lobi, Yankton State Hastanesi

akil hastanesi-9
Hastalar için kullanılan ilaçlar arasındaysa bal, misk, beyaz amber, katur, gül suyu, hindistan cevizi, kuru gül, ayva, nar, limon suyu, defne yağı, badem yağı gibi maddeler varmış.

Otopsi salonu, St. Elizabeth Hastanesi

akil hastanesi.10
Tanzimat zamanında batıya gidip gördüklerini yazan bürokratların kayıtlarında su sesiyle tedavi ve fıskiyelerden de hayranlıkla bahsedilmiş.

Tipik bir koridor, Buffalo State Hastanesi

asylum10
Aslında bu yöntem de Edirne’de yaklışk 500 yıl önce benimsenmiş. Bugün adı “Sultan II. Bayezıd Külliyesi Sağlık Müzesi” olan tesiste şadırvandan fışkıran suların kubbeye kadar yükseldiği yazılmış. Haftada üç gün düzenlenen musiki konserleri, su sesinin hastalara verdiği huzurla birleşerek külliyenin duvarlarında yankılanırmış. İnsan istemeden de olsa iki ileri bir geri gidişimiz kaderimiz mi diye düşünmeden edemiyor.

*Pliny Earl ve Seyahatname-i Londra Kaynak: Delilik, Siyaset ve Toplum / Toptaşı Bimarhanesi (1873 – 1927) Fatih Artvinli

PaylaşTweetleGönder
Engin Özer

Engin Özer

İleri
Birbirinden Efsane 25 Paylaşımla Orta Dünya Mizahının Dibi

Birbirinden Efsane 25 Paylaşımla Orta Dünya Mizahının Dibi

Yorum yapabilmek için bir ListeList hesabınız olması gerekmektedir. Aşağıdaki bağlantı ile hemen bir hesap oluşturabilirsiniz.

Listelist'e üye ol

Lütfen tartışmaya katılmak için giriş yapın

İlgili İçerikler

Merkür Retrosu Kapıda: 14-20 Temmuz Haftalık Burç Yorumları
Astroloji

Merkür Retrosu Kapıda: 14-20 Temmuz Haftalık Burç Yorumları

Bir Tawil: Hiçbir Ülkenin Sahiplenmek İstemediği Mısır Ve Sudan Arasındaki Toprak Parçası
Seyahat

Bir Tawil: Hiçbir Ülkenin Sahiplenmek İstemediği Mısır Ve Sudan Arasındaki Toprak Parçası

Ünlü Yönetmen Darren Aronofsky’nin Vakit Kaybetmeden İzlemeniz Gereken 9 Filmi
Film

Ünlü Yönetmen Darren Aronofsky’nin Vakit Kaybetmeden İzlemeniz Gereken 9 Filmi

Penisin Kötü Kokmasına Neden Olabilecek 7 Şey Ve Tedavi Yöntemleri
Sağlıklı Yaşam

Penisin Kötü Kokmasına Neden Olabilecek 7 Şey Ve Tedavi Yöntemleri

Pierdante Piccioni: Trafik Kazası Yaptıktan Sonra Çok Farklı Bir Dünyaya Uyanan Adam
Yaşam

Pierdante Piccioni: Trafik Kazası Yaptıktan Sonra Çok Farklı Bir Dünyaya Uyanan Adam

Mata Hari: Yüzlerce Erkeği Kendisine Aşık Eden Tarihin En Ünlü Kadın Casusu
Tarih

Mata Hari: Yüzlerce Erkeği Kendisine Aşık Eden Tarihin En Ünlü Kadın Casusu

Duygusal Zekası Yüksek İnsanların İlişkilerde Asla Yapmadığı 9 Şey
Yaşam

Duygusal Zekası Yüksek İnsanların İlişkilerde Asla Yapmadığı 9 Şey

Diyetisyenlere Göre Protein İçeriği En Yüksek 10 Kuruyemiş ve Tohum
Yeme - İçme

Diyetisyenlere Göre Protein İçeriği En Yüksek 10 Kuruyemiş ve Tohum

Uzay Mekiği Patlamasından Cinayetlere: Televizyon Ekranlarında Canlı Olarak Yayınlanan En Korkunç 20 An
Tarih

Uzay Mekiği Patlamasından Cinayetlere: Televizyon Ekranlarında Canlı Olarak Yayınlanan En Korkunç 20 An

Okurken Keyfinizi Yerine Getirecek Haftanın En Komik Tweetleri
ListeList Özel

Okurken Keyfinizi Yerine Getirecek Haftanın En Komik Tweetleri

Bir Döneme Damga Vurdular! Yeşilçam Filmlerinde Kötü Karakterlere Hayat Veren 16 Jön
Sinema

Bir Döneme Damga Vurdular! Yeşilçam Filmlerinde Kötü Karakterlere Hayat Veren 16 Jön

Araştırma: Bilim İnsanlarına Göre Dokunduktan Sonra Hemen Ellerinizi Yıkamanız Gereken 10 Şey
Sağlıklı Yaşam

Araştırma: Bilim İnsanlarına Göre Dokunduktan Sonra Hemen Ellerinizi Yıkamanız Gereken 10 Şey

Mısır Piramitleri Yapılırken Mamutlar Yaşıyordu! Aynı Anda Gerçekleştiğine İnanamayacağınız 10 Tarihi Olay
Tarih

Mısır Piramitleri Yapılırken Mamutlar Yaşıyordu! Aynı Anda Gerçekleştiğine İnanamayacağınız 10 Tarihi Olay

Notre Dame’dan Kolezyum’a: Dünyanın En Ünlü Yapıları Kaç Yılda Tamamlandı?
Seyahat

Notre Dame’dan Kolezyum’a: Dünyanın En Ünlü Yapıları Kaç Yılda Tamamlandı?

Veni, Vidi, Vici: Caesar’ın Ünlü Sözünün Arkasındaki İlginç Hikaye
Tarih

Veni, Vidi, Vici: Caesar’ın Ünlü Sözünün Arkasındaki İlginç Hikaye

Formunu Korumak İsteyenlerin Gözdesi: Elma Sirkesi Kilo Vermeye Yardımcı Olur Mu?
Sağlıklı Yaşam

Formunu Korumak İsteyenlerin Gözdesi: Elma Sirkesi Kilo Vermeye Yardımcı Olur Mu?

Karagül: Dünyada Sadece Şanlıurfa’nın Halfeti İlçesinde Yetişen Çiçek
Ekoloji

Karagül: Dünyada Sadece Şanlıurfa’nın Halfeti İlçesinde Yetişen Çiçek

İnternetsiz Kullanılabilen Mesajlaşma Uygulaması Bitchat Nedir, Ne İşe Yarar?
Teknoloji - Bilim

İnternetsiz Kullanılabilen Mesajlaşma Uygulaması Bitchat Nedir, Ne İşe Yarar?

X’te Ortalık Karıştı! Grok’a Soruşturma Açılmasının Ardından Gelen Sosyal Medya Tepkileri
Gündem

X’te Ortalık Karıştı! Grok’a Soruşturma Açılmasının Ardından Gelen Sosyal Medya Tepkileri

Antioksidan Deposu! Her Gün Çilek Yediğinizde Vücudunuzda Neler Olur?
Sağlıklı Yaşam

Antioksidan Deposu! Her Gün Çilek Yediğinizde Vücudunuzda Neler Olur?

Duygusal Göndermelerden Vergi Sistemi Eleştirilerine: The Beatles Şarkılarındaki Tarihsel Referanslar
Müzik

Duygusal Göndermelerden Vergi Sistemi Eleştirilerine: The Beatles Şarkılarındaki Tarihsel Referanslar

Bilmeniz Gereken Güvenilir Kripto Para Borsaları
Teknoloji - Bilim

Bilmeniz Gereken Güvenilir Kripto Para Borsaları

22 Mart 2024
Binance’e Para Nasıl Yatırılır? Binance Para Yatırma İşlemi
Teknoloji - Bilim

Binance’e Para Nasıl Yatırılır? Binance Para Yatırma İşlemi

29 Mart 2024
İstanbul’daki İş Otelleri: Evinizde Gibi Hissetmenizi Sağlayacak Oteller
Sponsorlu İçerik

İstanbul’daki İş Otelleri: Evinizde Gibi Hissetmenizi Sağlayacak Oteller

6 Mart 2021
Hepsiburada Premium İle Daha Fazla Ürünü Keşfedin, Avantajlarından Faydalanın
Sponsorlu İçerik

Hepsiburada Premium İle Daha Fazla Ürünü Keşfedin, Avantajlarından Faydalanın

22 Ağustos 2023
Merkür Retrosu Kapıda: 14-20 Temmuz Haftalık Burç Yorumları
Astroloji

Merkür Retrosu Kapıda: 14-20 Temmuz Haftalık Burç Yorumları

13 Temmuz 2025
Bir Tawil: Hiçbir Ülkenin Sahiplenmek İstemediği Mısır Ve Sudan Arasındaki Toprak Parçası
Seyahat

Bir Tawil: Hiçbir Ülkenin Sahiplenmek İstemediği Mısır Ve Sudan Arasındaki Toprak Parçası

13 Temmuz 2025
Ünlü Yönetmen Darren Aronofsky’nin Vakit Kaybetmeden İzlemeniz Gereken 9 Filmi
Film

Ünlü Yönetmen Darren Aronofsky’nin Vakit Kaybetmeden İzlemeniz Gereken 9 Filmi

13 Temmuz 2025
Penisin Kötü Kokmasına Neden Olabilecek 7 Şey Ve Tedavi Yöntemleri
Sağlıklı Yaşam

Penisin Kötü Kokmasına Neden Olabilecek 7 Şey Ve Tedavi Yöntemleri

13 Temmuz 2025
Pierdante Piccioni: Trafik Kazası Yaptıktan Sonra Çok Farklı Bir Dünyaya Uyanan Adam
Yaşam

Pierdante Piccioni: Trafik Kazası Yaptıktan Sonra Çok Farklı Bir Dünyaya Uyanan Adam

12 Temmuz 2025
Mata Hari: Yüzlerce Erkeği Kendisine Aşık Eden Tarihin En Ünlü Kadın Casusu
Tarih

Mata Hari: Yüzlerce Erkeği Kendisine Aşık Eden Tarihin En Ünlü Kadın Casusu

12 Temmuz 2025
Kokusuyla Hafızalara Kazınan 16 Erkek Parfümü Önerisi
Alışveriş

Kokusuyla Hafızalara Kazınan 16 Erkek Parfümü Önerisi

10 Şubat 2024
Hepsiburada Premium İle Daha Fazla Ürünü Keşfedin, Avantajlarından Faydalanın
Sponsorlu İçerik

Hepsiburada Premium İle Daha Fazla Ürünü Keşfedin, Avantajlarından Faydalanın

22 Ağustos 2023
Evde Verimli Vakit Geçirmek İçin Faydalanabileceğiniz 16 Online Eğitim Platformu
ListeList Özel

Evde Verimli Vakit Geçirmek İçin Faydalanabileceğiniz 16 Online Eğitim Platformu

16 Mart 2020

Sosyal Medya'da ListeList

  • Hakkımızda
  • Künye
  • Gizlilik Politikası
  • Muvafakatname
  • Yazı Gönder
  • Reklam
  • İletişim

© 2021 ListeList - Yeni Nesil Medya Platformu

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password? Sign Up

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Sonuç bulunamadı
Tüm sonuçları görüntüle
  • Ana Sayfa
  • Gündem
  • ListeList Özel
  • Alışveriş
  • Yaşam
  • Sinema
  • Seyahat
  • Diğer
    • Edebiyat
    • Sağlıklı Yaşam
    • Kadın
    • İş Yaşamı
    • Tiyatro
    • Hayvansever
    • Spor
    • İstanbul
    • Koronavirüs
    • Tarih
    • Müzik
    • Astroloji
    • Ekoloji
    • Tasarım
    • Dizi
    • Oyun
    • Teknoloji – Bilim
    • Yeme – İçme
    • Pürtelaş
    • Testler
    • Video
  • Yazı Gönder

© 2021 ListeList - Yeni Nesil Medya Platformu