Konuk yazarımız Handan Saatçioğlu listeledi, haberiniz olsun.
2 Mart 2004’te, Avrupa Uzay Ajansı (ESA), uzay aracı Rosetta’yı kuyruklu yıldız 67P’yi araştırmak üzere fırlattığında pek çoğumuzun olaydan haberi olmadı. Ya da oldu da, şimdi hatırlamıyoruz. 10 yıllık ve 6,5 milyar kilmotrelik yolculuğunun ardından kuyruklu yıldızın yörüngesine oturmayı başaran Rosetta, uzay sondası “Philae”yi kuyruklu yıldıza indirmeyi başardı. Ondan çok şey bekliyorduk, belki de bize dünyadaki hayatın sırrını verecekti. Yazık ki düştüğü kraterin gölgesinde güneşi göremediği için pili bitti ve derin bir uykuya daldı. Rosetta ise kuyruklu yıldızın yörüngesinde güneşe doğru yolcuğuna devam ediyor.
Rosetta’nın dünyadan ayrılmasından yaklaşık iki ay önce, insanlığın uzay macerasında bir başka dönüm noktası yaşanmıştı. 2003’te NASA tarafından Mars’ın keşfi için uzaya fırlatılan uzay aracı MER’den ayrılan keşif robotları (Rover) MER-A ve MER-B’den ilki MER-A, nam-ı diğer Spirit, 2004 Ocak ayında Mars’a inmeyi başarmıştı. Bir kaç ay sonra da kardeşi Opportunity Mars’ın öbür yüzüne ayak basacaktı. Spirit ve Opportunity kardeşler Mars’ta su bulamamışlar ama suyun varlığına işaret eden epey delil toplamayı başarmışlardı. Elbette bir daha geri dönememişler. Spirit 2009’da toprağa saplanmış ve çalışmalarına iki yıl boyunca olduğu yerden devam etmiş. 2011’de resmi bir törenle NASA projeyi sona erdirmiş ve kardeşlere elveda denmiş.
Rosetta bu dünyadan ayrılalı 10 yıl olmuş. Bir sinema kahramanı olup da dile gelse (tıpkı Spirit’in ardından gelen WALL-E gibi) ardında bıraktığı dünyaya dair neler söylerdi acaba? Geçtiğimiz 10 yıl süresinde Türkiye’de yaşananların bazılarını listelemiştik geçen gün. Peki bundan 10 yıl önce Türkiye’de ve dünyada neler oluyormuş, biz hatırlıyor muyuz? Zorlu bir yılmış 2004.
İşte Türkiye ve dünyadan birkaç “yılın olayı”nı listelediğimiz 2004 yılı özeti aşağıda.
Terör ve El Kaide
İspanya Madrid’de üç ayrı trende aynı anda patlayan bombalar yaklaşık 200 insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Olay El Kaide bağlantılı bir grup tarafından üstlenildi. Seçimlerden birkaç gün önce gerçekleşen eylem muhtemelen seçimleri de etkiledi ve Aznar yerini sosyalist Zapatero’ya bıraktı.
Teröre karşı savaş, Irak, Felluce ve Ebu Garip
2004 yılı bir yanda Irak’ta “teröre karşı savaş”la bir yandan da savaşı başlatan delillerin meşruiyetinin sorgulanmasıyla geçip gitti. Irak’ta güç bela ilerleyen Amerikan ordusu Anbar eyaletine bağlı Felluce’deki güçlü Sünni direnişini kıramadı. Orduyla çalışan dört Amerikalı pusuya düşürülerek öldürüldü. Köprüye asılan cesetlerin görüntüsü uzunca süre dillerden düşmedi. Felluce’deki Sünni direnişi Amerikan ordusunun bombardıman destekli saldırısı sonucu kırıldı. Felluce’de yaşayan yaklaşık 250.000 kişi civar şehirlere sığındı. Ancak Kızıl Haç’ın iddiasına göre saldırıda 6.000’den fazla insan ölmüştü.
Bu arada sosyal medyada başka bir savaş yaşanıyordu. Irak’ta Abu Musab al Zarqawi’ye bağlı şeriatçı güçler tarafından esir alınan İngiliz Ken Bigley, üç haftalık esaretinin ardından boğazı kesilerek öldürüldü. Her zamanki gibi cesete ulaşılamadı ama kayıtlar çoktan internete yüklenmişti. Ardından Bağdat yakınlarında bulunan esir kampı Ebu Garip’te Amerikan askerlerinin işkence ve tacizlerini belgeleyen fotoğraf ve çizimler geldi. Bazı askerler sorguya alındı fakat “Üstleri bu uygulamalardan hiç mi haberdar değildi?” sorusu havada asılı kaldı.
Türkiye’de yerel seçimler ve AKP
Yerel seçimlere ilk kez katılan AKP oyların yüzde 41’ini alarak 12’si büyük şehir olmak üzere toplam 58 ilde belediye başkanlığını kazandı. Oyları yüzde 18’de kalan CHP ise sadece 8 ilde belediye başkanlığı kazandı. Başarısızlığın ardından yaşanan iç tartışmaların “insafsızlık” olduğunu öne süren Deniz Baykal “Tüzükte olağanüstü genel kurultayın nasıl toplanacağı bellidir. İstiyorlarsa gereğini yerine getirirler.” diyerek parti içi muhalefete yanıt verdi. Kurultayda “Genel Başkan’a güven oylamasının” gizli oyla yapılması önerisinin reddedilmesi üzerine bir grup delege salonu terk etti. Olaylı kurultayda Genel Başkan Deniz Baykal güvenoyu aldı.
Duvara Karşı
Hamburg doğumlu Fatih Akın’ın senaryosunu yazdığı ve yönettiği film Berlin Film Festivali’nde en iyi film seçilerek Altın Ayı ödülünü aldı. Yine Almanya doğumlu oyuncular Sibel Kekilli ve Birol Ünel’in performansları zihinlere kazındı. Sayelerinde “Alamancılık” başka bir boyut kazandı.
Annan planı
Birleşşin mi? Birleşmesin mi? 2004 yılının ilk dört ayında Kıbrıs en önemli gündem maddelerinden biriydi. Olası Avrupa Birliği üyeliği kapsamında adadaki iki ülkenin bağımsız bir devlet olarak birleştirilmesini öngören Annan Planı, Nisan ayında referanduma sunuldu. Plan gereğince Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetindeki bakanlıkların en az üçte biri Türklerden oluşacaktı. Devlet Başkanlığı ve Başbakanlık makamları 10 ayda bir Türkler ve Rumlar arasında el değişecekti. Plan, Türk tarafından yüzde 64,91 oranında kabul gördüğü halde Rumların yüzde 75,38’i red oyu vermesi nedeniyle hayata geçirilemedi. Başbakan Erdoğan sonucu değerlendirirken “Güney Kıbrıs bana göre kaybetmiştir.” dedi.
Avrupa Birliği genişliyor
15 ülkeden oluşan Avrupa Birliği, 10 yeni ülkeye (Kuzey Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Latvia, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya) kapılarını açtı. Böylece Avrupa Birliği tarihinin en büyük genişlemesini gerçekleştirmiş oldu. O günlerde henüz kimse krizlerden bahsetmiyordu.
Kamuya açık alanlarda sigara yasağı
2004 yılında İrlanda’da kafe, bar ve çalışma alanlarında sigara içilmesi yasaklandı. Yasağa uymayan iş yerleri için 3.000 Euro ceza kesilecekti. İrlanda’yı Fransa ve Norveç izledi. Sigara içme yasağı İngiliz Parlamento’sunda görüşülmeye başlandı. 2010 yılına kadar Avrupa Birliği ülkelerinin tümünde kamuya açık kapalı alanlarda sigara içme yasağı uygulanmaya başlandı. Sigara tiryakileri sokaklara taşındı. Aynı yıl Dünya Sağlık Örgütü’nün 98 ülkede eş zamanlı olarak düzenlediği ödüllü sigarayı bırakma kampanyasına katılmak için Türkiye’den 60.000 kişi başvurdu. “Bırak Kazan” kampanyasının talihlisi Serap Balkan kampanya sırasında sigara içtiği için, 5 milyarlık ödülü yedek Selami Ercan kazandı.
Türkiye’de tren kazaları
4 Haziran 2004’te Ankara-İstanbul arası “Hızlı Tren” her iki istasyonda eş zamanlı olarak seferlerine başladı. Yaklaşık bir ay sonra İstanbul’dan hareket eden hızlandırılmış trenin 4 vagonu Sakarya Pamukova ilçesi yakınlarında raydan çıktı. Raydan çıkan vagonlar metrelerce savrularak üst üste yığıldı ve 41 kişinin ölümüne sebep oldu. Dava sürecinde tutuklanan makinistlerin avukatları Ankara-İstanbul arası mesafenin 5 saat olmasının mevcut altyapıda mümkün olmadığını savundu. Makinistler “TCDD’nin kendilerine saatte 130 kilometre hızla gitme talimati verdiğini” ve baskı uyguladığını iddia ederken TCDD “o hatta özellikle 80 kilometre hıza inilmesi gerektiğini” belirttiklerini iddia etti. Makinistlerden ikisi 1 ila 2 yıl hapis ve para cezasına çaprptılırken Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım TCDD Genel Müdürü’ne karşı soruşturma açılması talebini reddetti. 2004 yılı Türkiye’de adeta bir “tren kazaları” yılıydı. Hızlı tren kazası dışında yaşanan 4 tren kazasında toplam 30 kişi daha yaşamını yitirdi.
Turuncu Devrim
Ukrayna’da 2004 Kasım’ında yapılan seçimlerde Viktor Yuşçenko’nun yüzde 46,69 oy oranına karşılık Yanukoviç yüzde 49,42 oy oranı ile seçimleri kazandığını ilan etti. Seçim sonuçlarına hile karıştırıldığını iddia eden Yuşenko, halkı Ukrayna Parlamentosu ve Bağımsızlık Meydanı’nda direnişe çağırdı. Üç hafta süren gösterilerin büyümesiyle parlamento seçimleri iptal etti. 26 Aralık’ta tekrar yapılan seçimlerde yüzde 51,99 oy oranıyla Yuşenko Ukrayna’nın yeni cumhurbaşkanı olmaya hak kazandı. Yuşenko’nun seçim kampanyasının ana rengi turuncu olduğu için halk bu olaya turuncu devrim adını verdi.
Hint Okyanusu depremi ve tsunamisi
http://youtu.be/cx___bZOtWw
26 Aralık günü Endonezya’nın Sumatra Adası açıklarında meydana gelen 9,1 – 9,3 büyüklüğünde olan deprem o güne kadar kaydedilmiş en büyük üçüncü depremdi. Hala dünyanın en uzun süren depremi ünvanını koruyan (8,3 ila 10 dakika) deprem 30 metre yüksekliğinde tsunamiler üretti. Bu yüzden on dört ülkede 230.000’den fazla insan öldü. Endonezya en ağır zararı alan ülkeydi, onu Sri Lanka, Hindistan ve Tayland izledi. Depremin ardından çok tartışılan bir konu da depremin gerçekleşmesinden sekiz dakika sonra kaydeden Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi’nin (Hawai) nasıl olup da etkilenecek ülkelere haber vermediğiydi. Yılbaşı tatilinden, ilgili ülkelerin uyarı programına üye olmamasına kadar pek çok gerekçe öne sürüldü. En sonunda çalışanlar resmi bir açıklamayla bazı ülkeleri aramayı deneseler de “kimi, nereyi arayacaklarını” bilemediklerinden sonuç alamadıklarını iddia etti. Tayland’da ceset torbalarının arasında tatilinden ödün vermeyen Avrupalı turistlerin hali de internet semalarında epey dolaştı.
Güldünya ve Uğur Kaymaz
2004 denince akrabası tarafından tecavüze uğradığı için töre icabı öldürülen Güldünya’yı ve terörist sanıldığı için babasıyla birlikte pijaması ve terlikleriyle kurşun yağmuruna tutulan Uğur Kaymaz’ı anmadan geçmek olmaz…
