19 Maddede Sevimli Haydutlar Dalton Kardeşler ve Gerçek Hikayeleri

Bal arısı gibi çizgili mahkûm elbiseleriyle bir suçludan daha fazlasıydılar bizim için. Kısadan uzuna doğru zekâları ters orantılıydı. Sık sık asayişi bozar, banka, posta arabası ya da tren soyarlardı. Red Kit’in başına belaydılar ama biz yine de çok seviyorduk.

Maurice de Bevere ve René Goscinny, 1800’lerin sonunda yaşamış Dalton Kardeşler’den ilham aldıklarında, bu haydutların bu kadar sevileceğini acaba düşünmüş müydüler bilmiyoruz ama gerçek Dalton Kardeşler 5 Ekim 1892’de tarih sahnesinden çekildi. Ama başarılı çizer ve yazarları sayesinde hep bizimleler ve maceradan maceraya koşuyorlar.

İlk Daltonlar’dan kendinizi koruyun

Morris takma adlı Maurice de Bevere ve René Goscinny’nin yarattığı Red Kit, neredeyse tüm maceralarında banka soyguncusu bu dört kardeşi kovaladı.

Çocukken güldüğümüz bu kanun kaçaklarının aksine Kanunsuzlar isimli macerada okurla buluşan ilk Daltonlar epey tehlikeliydi. Morris’in 1951’de çizdiği Red Kit’te Bob, Grat, Bill ve Emmett ile tanıştık.

Gerçek hayatın izinde Vahşi Batı’ya

İlk Dalton Kardeşler’in en kısa boylu ve tehlikelisi Bob’du. En uzun boyluları ise Emmett’ti. Morris bu maceranın sonunda Bob ve Grat’i Kansas’ta öldürdü. Emmett’i yaralayıp hapse gönderdi. Bill’i ise çatışmaya sokmamıştı. (Not: Ortada yatan ikili Bob ve Grat Dalton) Morris ve Goscinny bu macerada 1800’lerin sonunda Vahşi Batı’ya uzandı ve Daltonlar’ı gerçek hayatın süzgecinden geçirdi.

Red Kit’in baş belası olan kuzenler

http://www.youtube.com/watch?v=qfykmOrU11s
Daltonlar çok sevilince Red Kit Joss Jamon’a Karşı’da, Goscinny bize ilk defa adlarını vermeden kuzenleri gösterdi. Daltonların Yeğeni’nde Joe, William, Jack ve Averell ile tanıştık. Bunlar daha tehlikeli Daltonlar’ın akrabasıydı ve Red Kit’in başına bela olacaktı.

Boyları ve mizaçları birbirinden farklı bu dört kardeş, azılı suçlulardan ziyade zararsız ve kaybetmeye mahkûmlardı. Red Kit onları defalarca yakalayıp hapse gönderse de, her seferinde kaçtılar ve yeni maceralarla karşımıza çıktılar.

Zeki Joe, şapşal Averell

Bu ikili yıllarca “Boyu uzun olanın aklı kısa olur” diye sevindirdi boy fakirlerini. En kısaları Joe çetenin lideriydi. Hırslı ve gözü pekti. Pek çok bölümde Red Kit’in köpeği Rin Tin Tin’e zincirliydi. Joe, Daltonlar’ın en zekisiydi.

En uzunları Averell biraz şapşalcaydı. İşi gücü yemek yemekti ve kafası biraz ağır çalışıyordu. Red Kit’in tuzaklarına kolayca düşerek sık sık tutuklanmalarına sebep oluyordu. Doymak bilmeyen iştahı yüzünden bazı bölümlerde sabun, bütün bir öküz, elbise ve şapka yediği bile oldu.

Jack & William yan rollerde

Başlangıçta, William kılık değiştirme uzmanı, Jack ise silah meraklısı olarak betimlendi. Ama sonradan bu karakteristik işaretlerin altı çizilmedi. Biraz da bu yüzden Jack ve William yan rollerde yer aldı. Diğer kardeşlere göre daha az akılda kalan ortanca kardeşler, genellikle Joe sinirlendiğinde onu sakinleştirmekle uğraştılar.

Gerçek Daltonlar: Vahşi Batı’nın mutlu çocukları

Gelin, Morris ve Goscinny’e ilham veren gerçek Dalton Kardeşleri daha yakından tanıyalım… 1800’lerin sonu Oklahoma, Kansas’ta geniş bir ailenin konuğuyuz. Beş kardeş, ileride azılı birer suçluya dönüşeceklerinden habersiz anne ve babalarının sıkı disipliniyle büyüdü. Çocukken İncil’den okunan parçalar ve ilahiler çok geçmeden yerini kriminal hikâyelere bırakacaktı.

Vahşi Batı’da tozu dumana katan Younger Kardeşler çetesi Daltonlar’ın hem akrabaları hem komşularıydı. İster istemez onların maceralarını yakından takip ettiler.

Önce kanun adamı sonra kanun kaçağı

Daltonlar büyüyüp yetişkin olduklarında, ağabeyleri Frank, kanun adamı olmayı seçti ve Fort Smith Devlet Mahkemesi’nde polis şefi oldu. Ne yazık ki 1887’de kaçak viski meselesinde Smith-Dixon Çetesi tarafından öldürülecekti.

Ağabeylerinin yolunu izleyip kanun adamı olan Grat, Bob ve Emmett, bir süre sonra saf değiştirdi. Daltonlar maaşları ödenmediği için bu yolu seçtiklerini iddia ederken yetkililer bunu inkâr ediyordu.

Sessiz soygunlar başlıyor

1891 baharında Teksas Ekspresi, Wharton kasabasının az ilerisinde sessizce durduruldu. Kimse ne olduğunu anlamadı. Bazı yolcular uyanmadı bile. Henüz 20’lerindeki Bob, Emmett ve Grat Dalton trenin kasasını boşaltmıştı. Soygundan elde ettikleri 14 bin dolar çok geçmeden aralarında paylaşıldı.

Köstebek sayesinde pusular atlatılıyor

Bir sonraki hedef Lelietta’da soyulan Teksas treniydi. Daltonlar, muhafızlarla dolu trenleri, durakları atlatıp ceplerini binlerce dolarla doldurmaya devam ediyordu.

Çok geçmeden bu pusulardan sıyrılmalarına Bob’un gazeteci sevgilisi Eugenia Moore’un yardım ettiği anlaşılacaktı. Moore doğru zamanda, doğru yerde, doğru kişilerle görüşüp gerekli istihbaratı Daltonlara ulaştırıyordu.

İki bankada “Eller yukarı, kasayı boşaltın!”

Uzun süre tren soygunlarına devam eden Daltonlar 5 Ekim 1892’de biraz daha macera istediler. Yanlarına iki kişi daha aldılar. Bu sefer hedefleri, çocukluklarını geçirdikleri Coffeyville’deki iki bankaydı. Yani orada onları herkes tanıyabilirdi.

Silahlı ve takma sakallı beş adam, aynı anda iki bankaya girdi. Bob ve Emmett, First National Bank’ı, Grat ve diğerleri de Condon Bank’ı soyacaktı. Bill çatışmada yer almıyordu. Ama plan tutmadı.

Gafil avlandılar

Kasabadakiler tehlike kokusunu alınca Daltonlara karşı silahlandı. Her şey kısa sürede oldu bitti; bir anda silahlar patladı. Ellerinde para torbalarıyla kaçmaya çalışan Daltonlar bu sefer tuzağa düşmüştü.

Grat ve Bob oracıkta öldü. Ağır yaralanan Emmett, iyileştikten sonra ömür boyu hapse mahkûm oldu. 15 yıl sonra ise afla serbestti. Çatışmada yer almayan Bill Dalton hakkında ise herhangi bir bilgiye sahip değiliz. Kasaba halkı dört kaybıyla birlikte Daltonları 5 Ekim’de tarihe gömdü. Ta ki Morris hatırlayana kadar.

Morris ve Goscinny sayesinde ölümsüzler

Morris 1940’larda Red Kit’i yarattığında Dalton Kardeşleri anımsayıp yalnız kovboya musallat etti. Böylece Daltonlar sıradan bir çete olmaktan kurtulup dünya çapında bir şöhrete ulaşacaklardı.

Daltonlar her maceranın sonunda Red Kit tarafından enselenip hapishaneye taş kırmaya gönderildi. Morris’in çizgileriyle ve Goscinny’nin anlatımıyla onlar artık korkunç haydutlar değildi.

Cefakâr Dalton Ana

Bu maceralarda en az Daltonlar kadar Dalton Ana da ünlüydü. Oğulları küfür ettiğinde ağızlarını sabunla yıkayan, Noellerde onlara kurşun hediye eden ve hapse düştüklerinde içi eğe dolu ekmekler götüren bu cefakâr anne, bildiğimiz annelerden biraz farklıydı.

Red Kit sigarayı 1988’de bıraktı

Daltonlardan bu kadar bahsedip de rol arkadaşları hakkında bilinmesi gereken bazı detayları vermemek olmaz… Gölgesinden hızlı ateş eden Red Kit, atı Düldül ve köpeği Rin Tin Tin ile Daltonları kovalarken maceraları tüm dünyada 30 dile çevrildi, 150 milyon satıldı, 40’a yakın da filmi çevrildi.

Red Kit ve Daltonlar o kadar seviliyordu ki Morris, çocuklara kötü örnek olmaması için 1988’de Red Kit’e son sigarasını içirdi ve yerine dudağına ot parçası koydu. Bu hamlesi üzerine Dünya Sağlık Örgütü onu madalya ile ödüllendirdi.

Lucky Luke, Jolly Jumper ve Rantanplan kim ki?

Her serüvenin sonunda, Vahşi Batı’da batan güneşe doğru atını süren kovboyu biz Red Kit diye tanıdık. Ama dünyanın kalanı için o Lucky Luke’tü.

“Ben yalnız bir kovboyum” şarkısını dilinden düşürmeyen Lucky Luke’un ahbapları da aslında başka başkaydı. Sadık beyaz atı Jolly Jumper ve sevimli köpeği Rantanplan, Ferdi Sayışman sayesinde 1950’lerden itibaren Türkiyeli okurla buluşurken Düldül ve Rin Tin Tin oluverdi.

İsmi eklektik bir kahraman: Red Kit

“O zaman Lucky Luke’un maceraları Fransız Spirou dergisinde çıkıyordu. Burada da yayınlamaya karar verince, Türkçe ne isim koyalım, diye düşünmeye başladık. Bir arkadaşın çıkarmak istediği Red Rider (Kızıl Sürücü) diye bir dergi vardı. Ben de Bil Kit diye başka bir derginin kopyasını yapıyordum. Red kısmını Red Rider’dan, Kit kısmını da Bil Kit’ten aldık, Red Kit oldu.” Sayışman Red Kit’in isim babalığını böyle anlattı.

Siyah-beyaz ve kopya Red Kit

Red Kit, Türkiye’de ilk kez 1956’da Turhan Selçuk’un mizah dergisi Dolmuş’ta göründü. Kısa sürede Kalamiti Jane, Billy Kid, Yargıç Roy Bean, Jesse James, Akbaba, Posta arabası sürücüsü Hank ve Cenaze Levazımatçısı gibi karakterleriyle fenomene dönüştü.

Orijinali renkli olan Lucky Luke başta telif yüzünden ancak kopyalanarak ve siyah beyaz yayımlanıyordu. 1962’de Karaca Yayınları tarafından çıkarılan haftalık Arkadaş dergisinde ilk kez özgün haliyle tefrika edilecekti.

Morris’ten sonra Pennac’a emanetler

5 Kasım 1977’de senarist Goscinny, 19 Temmuz 2001’de de Morris hayata gözlerini yumduğunda Dalton Kardeşler ve Red Kit artık yetimdi. Ama bu ünlü çizgi roman elbette yayımlanmaya devam edecekti.

2003’ten itibaren ünlü çizer Achdé yeni maceralar için yeni yazarlarla çalıştı. Hatta değişik üslubuyla polisiyenin sevilen ismi Daniel Pennac da ünlü kovboyu ve haydut kardeşleri okurlarla buluşturdu.