Dünyanın en önemli spor organizasyonlarından biri olan Olimpiyat Oyunları, pek çok özel sembol barındırıyor. İkonik olimpiyat meşalesi de kökenleri antik dönemlere uzanan oyunların en ünlü sembolleri arasında yer alıyor. Elbette olimpiyat meşale koşusu da öyle. Ancak antik dönemlerdeki sporcuların olimpiyat meşalesiyle kilometrelerce koşmak gibi bir alışkanlığı yoktu! Gelenek çok daha sonraki dönemlerde, 1936 yılında ortaya çıktı. Üstelik detaylıca tasarlanmış bir Nazi propagandasının ürünüydü! İşte olimpiyat meşale koşusunun Nazilere dayanan karanlık tarihi hakkında bilmeniz gerekenler.
Olimpiyat meşalesi, bu önemli spor organizasyonunun en bilinen sembolleri arasında yer alıyor
Bazı kaynaklar, olimpiyat meşalesinin kökenini Prometheus’un Zeus’tan ateşi çalması ile ilgili olarak Antik Yunanistan’a dayandırıyor.
Olimpiyat meşale koşusu ise modern olimpiyatların en ilgi çekici geleneklerinden biri
Antik dönemde oyunların başladığı yer olan Olympia şehrinde yakılan meşale, sporcular tarafından oyunların düzenleneceği şehre taşınıyor. Ne var ki bu koşu geleneğinin kökenleri Antik Yunan’a kadar değil, yalnızca 1936’ya kadar gidiyor! Üstelik koşu, en azından ortaya çıkış biçimi bakımından bir Nazi propagandasına hizmet ediyor!
Olimpiyat meşale koşusu ilk kez 1936 yılında ortaya çıktı
Olimpiyat Komitesi, 1936 Yaz Olimpiyatları’nın Almanya’da düzenlenmesine karar vermişti. Almanya’daki Olimpiyat Oyunları’nın organizatörü ise Carl Diem isimli Alman spor adamıydı. Üstlendiği görevin hakkını fazlasıyla veren Diem, yalnızca tarihe geçen bir gelenek başlatmakla kalmadı aynı zamanda Nazi Almanya’sı için eşsiz bir propaganda fikrine de öncülük etti!
Meşale koşusunun tüm detayları Alman Carl Diem tarafından tasarlandı
20 Temmuz 1936’da Yunanistan’ın Olympia kentinde bir tören düzenlendi. Geleneksel Antik Yunan elbiseleriyle tören alanında bekleyen kalabalıktan sıyrılan Yunan atlet Konstantin Kondylis, olimpiyat meşalesini tutuşturdu ve 12 gün sürecek koşusuna başladı. Meşaleyi olimpiyatların kalbinden Nazi Almanya’sının başkentine, Berlin’e götürüyordu! Böylece Carl Diem tarafından tasarlanan fikir hayat geçirilmiş oldu. Bu, tarihteki ilk olimpiyat meşale koşusu olarak kayıtlara geçti. Ancak ikonik bir geleneğin başlangıcı olduğu kadar, dikkatle tasarlanmış bir propagandanın da ilk adımıydı! Peki, bu koşu nasıl oldu da Nazi propagandası olarak ortaya çıktı?
1933 yılında Almanya’da iktidara gelen Adolf Hitler, modern olimpiyatlara pek de iyi gözle bakmıyordu
Modern olimpiyatları “Yahudilerin icadı” olarak görüyor, küçümsüyordu. Ancak Nazilerin propaganda bakanı Joseph Goebbels olimpiyatların Nazi Almanya’sının görkemini sergilemek çin bulunmaz bir fırsat olduğu görüşündeydi. Bu propaganda gösterisinin en önemli sahnesi ise açılış töreni olacaktı! Böylece Goebbels, Alman ırkını Antik Yunan’ın mirasçısı olarak gören Hitler’i olimpiyatları propaganda aracı olarak kullanmaya ikna etmeyi başardı ve olimpiyat meşale koşusu için kapsamlı bir hazırlık süreci başlatıldı.
Olympia’daki törenle başlayan meşale koşusunun tüm süreçleri Naziler tarafından organize edildi
Bir başka ifadeyle ilk olimpiyat meşalesi koşusu tamamen Alman yapımıydı! Alman silah üreticisi Krupp, hava koşulları ne olursa olsun yanmaya devam edecek şekilde tasarlanan çelik kaplı meşaleler üretti. Alevi yakmak için kullanılan ayna Alman Zeiss Optics tarafından yapıldı. Olimpiyat meşalesini taşıyan sporcular Opel marka araba tarafından takip edildi. Diğer propaganda süreçlerini ise Goebbels yürütüyordu.
Joseph Goebbels, tüm koşunun medyada geniş bir yer bulmasını sağladı
Ünlü alman sinemacı Leni Riefenstahl, sürecin belgeselini yapmakla görevlendirildi. 1938 yılında yayınlanacak Olympia isimli belgesel, bu şekilde ortaya çıktı
Elbette olimpiyat meşale koşusu da belgeselin önemli parçalarından biriydi
Sporcular Yunanistan’dan yola çıkan olimpiyat meşalesini Berlin’e taşıdı
Sporcular Bulgaristan, Yugoslavya, Macaristan, Avusturya ve Çekoslovakya üzerinden meşaleyi Berlin’e getirdi. Birkaç yıl sonra aynı güzergâh Nazi askerleri tarafından kullanılacaktı! İşte Nazilerin kapsamlı propagandası bu şekilde hayata geçirilmişti.
İlk kez 1936 yılında, aslında bir Nazi propagandası olarak düzenlenen meşale koşusu 1948 yılında tekrarlandı
Aradaki süreçte II. Dünya Savaşı sebebiyle olimpiyat oyunları düzenlenemedi. Savaştan sonraki oyunlar İngiltere’nin ev sahipliğinde Londra’da yapıldı. İngilizler, azılı düşmanları Naziler tarafından bulunmuş olsa da meşale koşusunu tekrarlamaya karar verdiler. Bir kez daha Yunanistan’ın Olympia kentinde bir tören düzenlendi, meşale Londra’ya doğru yola çıktı. Ancak bu sefer bir propaganda koşusu değil, barış koşusu olarak organize edilmişti.
